خیلی از افراد روز خود را با بوی قهوه آغاز می کنند اما کمتر کسی به این موضوع فکر میکند که طبع قهوه از نظر طب سنتی چیست؟ آیا قهوه گرم است یا سرد؟ خشک است یا تر؟ و اصلاً این موضوع چه تأثیری بر بدن ما دارد؟ در ادامه، بهصورت جامع و دقیق طبع قهوه و اثرات آن را بررسی میکنیم.
طبع در نگاه طب سنتی چیست؟
در طب سنتی ایرانی، هر خوراکی دارای طبع یا مزاج خاصی است که از ترکیب چهار عنصر اصلی ،آتش، هوا، آب و خاک شکل میگیرد.
به طور کلی:
- گرم مربوط به حرارت و انرژی است.
- سرد باعث آرامش و کاهش حرارت بدن میشود.
- خشک به کاهش رطوبت بدن اشاره دارد.
- تر نشاندهنده افزایش رطوبت و نرمی بافتهاست.
زمانی که میگوییم غذایی «سرد و خشک» است، یعنی خوردن آن حرارت بدن را کاهش داده و رطوبت طبیعی را کم میکند. در مقابل، غذای «گرم و تر» بدن را پرانرژی و مرطوبتر میکند.
طبع قهوه در منابع طب سنتی ایرانی
در بیشتر منابع معتبر طب سنتی ایرانی مانند «مخزنالادویه»، «قرابادین کبیر» و «تحفه حکیم مؤمن»، قهوه دارای طبع سرد و خشک معرفی شده است.
اما در برخی منابع معاصر، طبع آن گرم و خشک نیز ذکر شده است.
بنابراین، میان طبیبان سنتی دو دیدگاه وجود دارد:
طبع قهوه چیست؟ طبع قهوه سرد و خشک است:
قهوه موجب کاهش حرارت بدن، رفع خواب و کاهش اشتها میشود.
این ویژگیها با صفات مزاج سرد و خشک تطابق دارد.
بر اساس این دیدگاه، قهوه برای افراد گرممزاج مفید و برای سردمزاجان مضر است.
دیدگاه دوم: قهوه گرم و خشک است:
قهوه باعث افزایش هوشیاری، تحریک سیستم عصبی و گردش خون میشود که از نشانههای گرمی است.
مصرف زیاد آن گرمی بدن را بالا میبرد و میتواند منجر به بیخوابی، تپش قلب و اضطراب شود.
اما با مقایسه آثار واقعی قهوه بر بدن و ویژگیهای مزاجی، اکثر متخصصان طب سنتی امروزی قهوه را سرد و خشک میدانند.
همچنین بخوانید: خواص و مضرات چای ماسالا چیست
چرا گفته میشود قهوه سرد و خشک است؟
برای درک بهتر این موضوع، باید به اثرات واقعی قهوه بر بدن نگاه کنیم:
افزایش تمرکز بدون افزایش گرمای بدن: قهوه باعث بیداری ذهنی میشود، اما حرارت فیزیکی بدن را افزایش نمیدهد.
کاهش اشتها و تشنگی: از نشانههای طبع خشک است.
کاهش رطوبت بدن و دهان: مصرف زیاد قهوه موجب خشکی دهان و گلو میشود.
تیرگی چهره در مصرف زیاد: در طب سنتی، تیرگی پوست و زیر چشم، یکی از نشانههای افزایش خشکی و سردی است.
به همین دلیل بیشتر حکمای ایرانی، طبع قهوه را سرد در درجه دوم و خشک در درجه اول بیان کردهاند.
طبع قهوه سیاه و قهوه سبز چه تفاوتی دارد؟
قهوه سبز (دانه خام و بو نداده) از نظر ترکیب شیمیایی و اثرگذاری با قهوه برشتهشده متفاوت است.
قهوه سبز: به دلیل خام بودن، طبعی سردتر و خشکتر دارد و بیشتر برای کاهش وزن و پاکسازی بدن استفاده میشود.
قهوه برشتهشده یا سیاه: پس از حرارت دادن، بخشی از رطوبت خود را از دست میدهد و خاصیتی ملایمتر و متعادلتر پیدا میکند.
بنابراین اگر مزاجتان سرد است، قهوه سبز ممکن است برایتان مناسب نباشد و بهتر است از قهوه برشته یا ترکیب آن با ادویههای گرم مانند دارچین استفاده کنید.
آیا قهوه داغ یا سرد، طبع متفاوتی دارد؟
در طب سنتی، دمای مصرف (سرد یا داغ بودن نوشیدنی) میتواند اثر ظاهری و موقتی بر طبع بگذارد اما ماهیت طبع را تغییر نمیدهد.
یعنی اگر قهوه سرد و خشک باشد، چه داغ بنوشید و چه سرد، طبع اصلی آن ثابت میماند.
اما نوشیدن قهوه داغ باعث میشود احساس گرمی کوتاهمدتی در بدن ایجاد شود، در حالی که خاصیت اصلیاش همچنان خشککنندگی و کاهش حرارت درونی است.
همچنین بخوانید: معرفی شغل کافی شاپ
تاثیر قهوه بر مزاجهای مختلف
افراد گرممزاج (گرم و تر یا گرم و خشک):
قهوه برای آنها مفید است چون حرارت بدنشان را تعدیل میکند.
باعث کاهش خواب زیاد، تمرکز بیشتر و آرامش ذهنی میشود.
افراد سرد و خشک:
این افراد باید در مصرف قهوه احتیاط کنند، چون قهوه طبع مشابه دارد و میتواند خشکی و سردی بدنشان را تشدید کند.
ممکن است پس از مصرف، دچار سردی دستوپا، بیخوابی یا اضطراب شوند.
افراد سرد و تر:
قهوه تا حدی برایشان مناسب است، اما باید همراه مصلحات استفاده شود تا بدن بیش از حد خشک نشود.
مصلحات قهوه در طب سنتی
برای متعادل کردن طبع سرد و خشک قهوه، میتوان آن را با خوراکیهای گرم و معطر مصرف کرد. این مواد به عنوان مصلح قهوه شناخته میشوند و از بروز عوارض احتمالی جلوگیری میکنند.
همچنین بخوانید: چیکار کنیم برای کافه مشتری جذب کنیم
مهمترین مصلحات قهوه عبارتاند از:
هل: تعدیلکننده طبع و بهبوددهنده عطر و طعم قهوه.
دارچین: کمک به گردش خون و جلوگیری از نفخ و سردی معده.
زنجبیل: کاهش اثرات سردی و تقویت سیستم ایمنی.
عسل: جایگزین مناسب قند و متعادلکننده مزاج قهوه.
شکلات تلخ یا خرما: در مصرف محدود، موجب رفع خشکی دهان و افزایش انرژی میشود.
همچنین بخوانید: آیا از خواص چای ماسالا برای مردان چیزی می دانید
نکات مهم برای مصرف متعادل قهوه
بهترین زمان نوشیدن قهوه، میانه صبح یا اوایل عصر است، نه ناشتا و نه قبل از خواب.
در فصول سرد سال، افراد سردمزاج بهتر است قهوه را با دارچین یا هل مصرف کنند.
نوشیدن بیش از دو فنجان در روز برای مزاجهای خشک توصیه نمیشود.
افرادی که طبع گرم دارند، قهوه را میتوانند با شیر یا کمی عسل طبیعی ترکیب کنند تا اثر خشکی کاهش یابد.
همچنین بخوانید: معرفی قهوه فلت وایت
نتیجهگیری
قهوه نوشیدنی پرطرفداری است که اگر با شناخت مزاج بدن مصرف شود، میتواند بسیار مفید و انرژیبخش باشد.
از دیدگاه طب سنتی، طبع قهوه بیشتر سرد و خشک است؛ بنابراین برای افراد گرممزاج مفید و برای سردمزاجان در صورت مصرف مکرر ممکن است مضر باشد.
با رعایت اصول سادهای مثل افزودن هل یا دارچین، میتوان تعادل طبع را حفظ و از فواید قهوه، مانند افزایش تمرکز و رفع خستگی، بهرهمند شد.
به یاد داشته باشید که در طب سنتی، سلامتی در تعادل است، نه در حذف یا افراط. قهوه اگر درست مصرف شود، نه تنها آسیبی به بدن نمیزند، بلکه بهعنوان یکی از نوشیدنیهای سودمند و پرانرژی میتواند همراه روزانهای برای نشاط و تمرکز باشد.
