گاهی برخی قطعات لیفتراک چندان شناخته شده نیستند و اسم آنها را به ندرت می‌شنویم. اما این ناشناخته بودن و عدم اطلاع از کاربرد و وظیفه آنها دلیل بر اهمیت کم آنها نیست. بلکه ممکن است این قطعات ناشناخته نقش بسیار پر رنگی را در لیفتراک ایفا کنند و ناشناخته بودن و ناآشنا بودن‌شان برای راننده و مالکان لیفتراک تنها باعث میشود موارد لازم جهت حفظ آنها از آسیب‌های احتمالی را رعایت نکرده و از عوامل تخریب و استهلاک‌شان پیشگیری نکنند. یکی از این قطعات شاتون لیفتراک است که با وجود کوچک بودن، نقش مهمی در موتور لیفتراک ایفا می‌کند و خرابی آن می‌تواند مشکلات فراوانی را ایجاد کند.
شاتون لیفتراک چیست؟
شاتون لیفتراک یکی از اجزای موتور لیفتراک است که ارتباط میل‌لنگ لیفتراک و پیستون را برقرار می‌کند. شاتون ضمن برقراری این ارتباط حرکت عمودی (رفت و برگشتی) پیستون لیفتراک را به حرکت چرخشی یا دورانی تبدیل می‌کند. همچنین انرژی لازم برای حرکت پیستون به سمت بالا را جهت ایجاد تراکم بین مخلوط سوخت و هوا در محفظه احتراق، به آن منتقل می‌کند. شاتون لیفتراک نیروی لازم به منظور حرکت دادن پیستون را از میل‌لنگ دریافت می‌کند. بنابراین شاتون وظیفه انتقال نیرو بین میل‌لنگ و پیستون و بالعکس را بر عهده دارد. علاوه بر اینکه این نیرو را ضمن انتقال به حالت چرخشی یا عمودی تبدیل می‌کند. شاتون عمل تبدیل نیروی چرخشی به عمودی و بالعکس را به کمک یاتاقان های لیفتراک انجام می‌دهد.
شاتون لیفتراک از چه جنسی ساخته میشود؟
شاتون باید مقاوم و سبک باشد بنابراین معمولا آن را از جنس فولاد می‌سازند تا مقاومت لازم را در برابر حرارت موجود در موتور لیفتراک و ضربات ناشی از حرکت‌های حین کار را داشته باشد. در واقع ضربات ناشی از احتراق و انتقال نیروی آن به میل‌لنگ از عوامل اصلی شکستن شاتون است. بنابراین شاتون باید استحکام لازم برای مقاومت در برابر این ضربات را داشته باشد و در عین حال حرارت بالای موجود در فضای سیلندر را تحمل کند. شاتون لیفتراک باید به گونه‌ای باشد که علاوه بر نشکستن و ترک برنداشتن تحت فشارهای پیستون دچار هیچ گونه خمیدگی نیز نشود. گاهی شاتون را از جنس آلومینیوم می‌سازند اما با این وجود شاتون‌های فولادی همچنان به انواع جدید ارجعیت دارند. شاتون با روش ریخته‌گری فورج ساخته میشود تا مقاومت و استحکام آن تا حد امکان بالا رود.
ساختار و اجزای شاتون لیفتراک
شاتون میله‌ای است که دو سر بزرگ و کوچک در دو طرف دارد. با وجود سخت و مقاوم بودن تا حد امکان سبک ساخته میشود. استحکام آن منجر به مقاومتش در برابر فشارهای پیستون و کشش‌های آن هنگام رفت و برگشت میشود. قسمت‌های مختلف این قطعه کوچک، سبک و مستحکم به این قرار است:
سر کوچک (یاتاقان کوچک)
این بخش همواره یک تکه ساخته میشود و با بدنه یا ساق نیز یکپارچه است. سر کوچک شاتون با پیستون در تماس است و از طریق گژن پین به آن وصل میشود. این سر کوچک تشکیل یک یاتاقان می‌دهد و در داخل آن یک بوش قرار داده میشود. این بوش که از جنس مس یا برنج است همواره در تماس با گژن پین است و مانع از سایش سطح داخلی یاتاقان کوچک شاتون میشود. ضربات پیستون ابتدا با این بخش برخورد می‌کند.
بدنه یا ساق
قسمت بین دو سر شاتون را بدنه می‌گویند که به شکل ریخته‌گری با سر کوچک‌تر یا یاتاقان کوچک به صورت یکپارچه طراحی میشود و با قسمت بالایی یاتاقان بزرگتر نیز یک تکه است. البته اگر یاتاقان بزرگتر نیز فرمی یک تکه داشته باشد با کل آن یکپارچه ساخته میشود. ضربات و نیروی پیستون پس از یاتاقان کوچک به بدنه منتقل و از طریق آن به یاتاقان بزرگ می‌رسد.
سر بزرگ (یاتاقان بزرگ)
این قسمت که بخش متحرک شاتون نیز هست در دو نوع ساخته میشود و از طریق لنگ میل‌لنگ به آن متصل میشود. حرکت این یاتاقان منجر به چرخش لنگ و انتقال حرکت عمودی پیستون به میل‌لنگ و تبدیل آن به حرکت چرخشی، جهت به حرکت در آمدن چرخ‌ها میشود. در داخل این یاتاقان نیز برای جلوگیری از سایش سطح داخلی آن با لنگ از بوش استفاده میشود. دو نوع مختلف یاتاقان متحرک شاتون عبارتند از:
– شاتون با یاتاقان متحرک دو تکه: تکه‌های این نوع یاتاقان شاتون به وسیله دو پیچ و مهره به هم وصل می‌شوند. در صورت دو تکه بودن این یاتاقان، نیمه پایینی آن را کپه می‌نامند که با دو پیچ و مهره به نیمه بالایی متصل میشود. در این صورت بوش درون این یاتاقان نیز به صورت دو نیم بوش در داخل آن به کار می‌رود.
– شاتون با یاتاقان متحرک یک تکه: گاهی یاتاقان متحرک یک تکه طراحی میشود که در این صورت با بدنه و ساقه شاتون نیز یکپارچه است که در این صورت یک تکه بودن فرم طراحی میل‌لنگ نیز تغییراتی می‌کند. چرا که قرارگیری یاتاقان متحرک روی لنگ میل‌لنگ نیز با پیچ کردن دو تکه آن زیر و روی میل‌لنگ امکان پذیر نیست و باید نحوه سوار شدن یاتاقان متحرک با میل‌لنگ هماهنگ باشد. بوش این یاتاقان‌ها نیز به صورت غلتک‌های کوچک یا بلبرینگ درون آن کار گذاشته میشود.
انواع شاتون از منظر روش‌های روغن‌کاری
وظیفه انتقال روغن به یاتاقان‌های شاتون بر عهده بدنه شاتون است. این وظیفه با توجه به نوع طراحی شاتون به دو روش زیر انجام میشود.
روغن‌کاری توسط مجرایی که سرتاسری در شاتون قرار گرفته است
به این ترتیب که مسیری برای روغن در تمام سازه شاتون تعبیه میشود و این قطعه شاتون را از سوراخ یاتاقان بزرگش گرفته و به یاتاقان کوچک و بوش گژن پین می‌رساند.
روغن‌کاری از طریق سوراخی که در کناره شاتون قرار گرفته است
به این ترتیب که روغن از طریق سوراخ میل‌لنگ و شاتون وارد مجرای روغن شاتون شده و سپس از سوراخ روغن‌کاری آن روی دیواره سیلندر پاشیده میشود. روغن روی دیواره سیلندر از طریق رینگ‌های روغن پیستون به سوراخ گژن پین و انگشتی و بوش آن رسیده و روغن‌کاری لازم جهت تسهیل عملکرد این قطعات صورت می‌گیرد.
رابطه طول شاتون و دور موتور
طول شاتون و بلندی آن با قدرت و گشتاور موتور رابطه مستقیم دارد. به این ترتیب که طول بلندتر شاتون قدرت موتور را افزایش داده اما دور موتور را پایین می‌آورد. چرا که شاتون کوتاه‌تر نیروی انفجار را با سرعت بیشتر از پیستون به میل‌لنگ منتقل می‌کند و تعداد دفعات رفت و برگشت بیشتری را به دلیل طول کمتر می‌پیماید. اما این تعداد بیشتر نیروی منتقل شده را کاهش داده و هدر رفت نیرو را نیز افزایش می‌دهد.
حال اینکه شاتون‌های بلندتر با تعداد رفت و برگشت کمتر نیروی بیشتری را یک‌جا و بدون هدررفت به میل‌لنگ منتقل می‌کنند اما با توجه به اینکه هر دور چرخش میل‌لنگ با یک دور رفت و برگشت شاتون اتفاق می‌افتد شاتون‌های بلندتر به تعداد کمتری میل‌لنگ را چرخانده و دور موتور کمتری تولید می‌کنند. البته که در هر حال طول شاتون باید با موتور هماهنگ باشد و نمی‌توان شاتون‌های کوتاه را در موتورهایی با طول سیلندر بیشتر به کار برد و بالعکس.
شاتون زدن لیفتراک
شاتون زدن را می‌توان یکی از عوامل گیرپاژ کردن موتور لیفتراک دانست. شاتون زدن زمانی اتفاق می‌افتد که حجم روغن موجود در کارتل به کمتر حد مورد نیاز برسد یا روغن خاصیت روانکاری خود را به دلایل مختلف از دست داده باشد. در این حالت پیستون خشک کار کرده و حرارت آن بیش از حد بالا می‌رود. این حرارت بالا موجب انبساط بیشتر قطعات پیستون شده و در نتیجه گژن پین درون شاتون قفل میشود. فشار وارده از سوی پیستون که به سمت پایین حرکت می‌کند همزمان با قفل کردن شاتون منجر به خم شدن یا شکستن آن میشود. اگر شاتون کاملا قفل شده باشد فشار آن را شکسته و به دیواره سیلندر ضربه وارد می‌کند. این ضربه منجر به ترک خوردن دیواره سیلندر میشود. در این صورت شاتون، میل لنگ، سیلندر و یاتاقان‌ها همه آسیب دیده و باید تعمیر و یا تعویض شوند. البته این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که موتور لیفتراک با دور بالا در حال کار باشد.
اگر سرعت و دور موتور پایین باشد احتمال باز شدن قفل شاتون و ادامه کارش وجود دارد، هرچند سخت. در این حالت فشار ناشی از پیستون شاتون را خم کرده و شاتون خم شده حین حرکت با دیواره سیلندر برخورد کرده و صدای شدیدی همزمان با کار کردن موتور به گوش می‌رسد. در حالت اول لیفتراک کاملا از حرکت می‌ایستد و موتور قادر به ادامه کار نیست اما در حالت دوم توان و دور موتور افت شدیدی خواهند داشت و لیفتراک به سختی به حرکت خود ادامه خواهد داد.
علائم خرابی شاتون لیفتراک
با توضیحاتی که داده شد، فهمیدید منظور از شاتون زدن چیست و قطعا متوجه آسیب‌های جدی ناشی از خرابی یا نقص شاتون شده‌اید. بنابراین ضمن دقت در جلوگیری از این آسیب‌ها باید برخی علائم خرابی شاتون را شناخت تا در صورت مشاهده آنها به سرعت اقدام به تعمیرش کرد تا از ایجاد مشکل در دیگر قطعات پیشگیری شود. البته که شاتون از قطعات کم استهلاک خودرو است و به ندرت خرابی آن را شاهد هستیم و معمولا تصادف‌های شدید از عوامل آسیب دیدن شاتون هستند اما به هر حال امکان خرابی آن وجود دارد. علائم خرابی شاتون عبارتند از:
صداهای غیر معمول موتور: در حین حرکت، بخصوص در دورهای بالای موتور، صداهایی غیر عادی از موتور شنیده میشود. این صداها در شروع حرکت یا زمان توقف که لیفتراک دور بالایی ندارد کمتر شنیده میشود و با صداهای معمول در این مواقع متفاوت است.
صدای تق‌تق از قطعات زیر کاور موتور: این صدا ممکن است در اثر خشک کار کردن شاتون ایجاد شود و گیر کردن آن به انگشتی پیستون یا میله میل‌لنگ. صدای تق‌تق ناشی از ایجاد اصطکاک است و ضعیف‌تر از صدای قبلی شنیده میشود.
روغن‌ریزی: بیرون ریختن روغن موتور لیفتراک می‌تواند از مشکلات شاتون باشد. اگر در صورت بروز این مشکل عوامل دیگر بررسی و موردی یافت نشد بررسی شاتون نیز پیشنهاد میشود.
نکته نهایی اینکه در صورت شنیدن هرگونه صدای غیرعادی از درون موتور، هنگام حرکت، که مشکوک به صدای ناشی از شاتون بود فورا لیفتراک را خاموش کرده و از ادامه حرکت آن خودداری کنید چرا که ادامه حرکت می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری به لیفتراک و موتور آن وارد کند.
عوامل خرابی شاتون
گفتیم که یکی از اصلی‌ترین دلایل شکستن بلوک سیلندر، ترک خوردن سیلندر و آسیب به آنها شکستن شاتون است. پس بهتر است عواملی که می‌توانند منجر به شکستن یا خمیدگی شاتون می‌شوند شناخته و نسبت به آنها دقت لازم را داشته باشیم. اینکه بدانیم با رعایت کدام اصول می‌توانیم از خرابی شاتون پیشگیری کنیم و سعی در انجام کارهای لازم، هم در کاهش استهلاک قطعات موتور موثر خواهد بود و هم در هزینه‌های اضافی و غیرقابل جبران. از عواملی که باعث خرابی شاتون می شود می توان به موارد زیر اشاره نمود :
۱. تنظیم نادرست شاتون: یاتاقان متحرک شاتون که روی لنگ میل‌لنگ سوار میشود باید با دقت روی آن تنظیم شود تا حین حرکت برخوردی بین آنها اتفاق نیفتد. در صورت تنظیم نبودن این دو، آسیب دیدن هر یک محتمل است. همچنین مستهلک شدن پیچ و مهره مربوط به این اتصال نیز می‌تواند تنظیمات آن را برهم بزند. محل اتصال گژن پین و شاتون و تنظیم درست گژن پین نیز در عملکرد درست شاتون موثر است. اگر خار گژن پین به درستی در جای خود روی پیستون قرار نگیرد اتصال آن با شاتون نیز دچار مشکل شده و در عملکرد شاتون ایجاد اختلال می‌کند.
۲. احتراق نامناسب: در صورتی که خود‌سوزی، احتراق زودرس یا احتراق غیرعادی در سیلندر و محفظه احتراق صورت بگیرد می‌تواند فشار وارده به پیستون و شاتون را از حالت عادی خارج کند. این اتفاقات که از تزریق ناصحیح سوخت به داخل سیلندر یا مشکلات سرسیلندر اتفاق می‌افتد پیستون را زودتر از زمان مشخص یا با فشار بیشتر به سمت پایین حرکت داده و شاتون را نیز تحت فشار قرار می‌دهند که ممکن است منجر به شکست یا خمیدگی شاتون شود.
۳. کیفیت پایین شاتون: اگر ساخت شاتون با دقت و توجه کافی صورت نگرفته و از کیفیت نهایی آن کاسته باشد شاتون تحت فشارهای ناشی از ضربات پیستون و میل‌لنگ به راحتی دچار خمیدگی یا شکست میشود.
۴. روغن‌کاری نامناسب: این مورد که تقریبا محتمل‌ترین عامل خرابی شاتون است در اثر تعویض دیرتر از موعد روغن موتور اتفاق می‌افتد و همچنین استفاده از روغن‌های نامرغوب که خاصیت روانکاری لازم را ندارند. همچنین خرابی پمپ روغن و سیستم روانکاری لیفتراک نیز می‌تواند در ایجاد این مشکل نقش داشته باشد.
5. نقص عملکرد پیستون: در صورت ایجاد اصطکاک زیاد بین پیستون و سیلندر به هر دلیلی ممکن است ضربات پیستون به شاتون خارج کنترل و غیرعادی شود و به شاتون آسیب بزند.
6. فرسودگی یاتاقان متحرک: اگر یاتاقان متحرک به دلیل کارکرد بالا و زمان طولانی مصرف مستهلک و فرسوده شود می‌تواند با ایجاد اصطکاک بین شاتون و میل‌لنگ، کار شاتون را سخت و به آن آسیب بزند.
تفاوت یاتاقان زدن و شاتون زدن چیست
برای آنکه متوجه شوید تفاوت یاتاقان زدن و شاتون زدن چیست باید بگوییم که برخی از علائم این دو مانند صدای تق‌تق موتور هنگام حرکت بسیار شبیه به هم و عوامل ایجاد آنها نیز تا حدودی مشترک هستند. یاتاقان زدن و شاتون زدن عموما به دلیل روغن‌کاری ناصحیح و ضعف در سیستم روانکاری لیفتراک اتفاق می‌افتد. اما نکته مهم این است که این دو می‌توانند عوامل ایجاد دیگری نیز باشند. به این معنی که نقص یاتاقان می‌تواند منجر به شاتون زدن شود و بالعکس. اما تفاوت علائم آنها به این ترتیب است که صدای تق‌تق یاتاقان زدن با بالارفتن دور موتور افزایش می‌یابد ولی صدای تق‌تق ناشی شاتون زدن در حین حرکت ثابت است و از ابتدا تا انتها به یک شکل شنیده میشود. همچنین صدای شاتون زدن کمتر از صدای یاتاقان زدن است.
نکاتی که درباره شاتون باید بدانید
وزن شاطون‌هایی که در یک موتور مورد استفاده قرار می‌گیرند باید یکی باشد در غیر این صورت موتور بالانس نبوده و توازن وزنی خود را از دست می‌دهد. این عامل منجر به لرزش زیاد موتور میشود. به همین دلیل هنگام تولید قطعات موتور لیفتراک، روی شاطون‌های موتور اعدادی حک میشود. این اعداد که نشان‌گر شاتون متناسب با هر موتور است با توجه به وزن و طول شاتون روی آنها نوشته میشود تا زمان باز و بسته کردن موتور برای تعمیر، انتخاب شاتون و سوار کردن آن راحت و بدون اشکال انجام شود. در صورت بی‌دقتی نسبت به این اعداد و جا به جا شدن شاتون‌ها مونتاژ قطعات ضعیف و خراب شدن‌شان را در پیش خواهد داشت.
چنانچه موتور لیفتراک را به دلایلی غیر از خرابی شاتون و اجزای آن هم تعمیر کردید، حتما پیچ‌ها و محل بست شاتون و قطعات مرتبط با آن را هم بررسی کنید، تا در صورت نیاز تعویض و تعمیر آنها هم انجام شود. همچنین گاهی تعمیر قطعات دیگر ممکن است در این پیچ و اتصالات مشکلات و نواقصی ایجاد کرده باشد. افراد متخصص می‌توانند پیچ و بست‌های خورده شده و هرز شاتون‌ها هم را تعویض کنند.
فروش قطعات لیفتراک
اکثر شرکت ها و یا کارخانجاتی که قطعات و لوازم یدکی لیفتراک را بدون در نظر گرفتن منبع تامین کننده قطعه، خریداری نموده اند، بیشتر وقت ها موفق به خرید قطعات لیفتراک با کیفیت نشده اند و همین امر باعث مستعمل شدن سریع قطعه مورد نظر و یا آسیب به قسمت های دیگر لیفتراک شده است. برای اجتناب از این امر، دارندگان لیفتراک بایستی لوازم و قطعات یدکی خود را از تامین کنندگان معتبر و نام آشنا خریداری نمایند تا علاوه بر خرید قطعه با کیفیت و اورجینال از ضمانت و خدمات پس از فروش نیز برخوردار گردند.
شرکت آذران پیشرو صنعت با حذف واسطه های موجود و عرضه کالا و ارائه محصولات با شرایط مناسب از جمله قیمت های رقابتی در حوزه های کاری تجهیزات انبارداری با رعایت استاندارد های مربوطه می باشد. این مجموعه مفتخر است که توانسته با همکاری مستقیم شرکتهای تولیدی داخلی و خارجی و حذف واسطه تجهیزات و قطعات ماشین آلات صنعتی از جمله قطعات لیفتراک را تامین نماید.
خرید بدون واسطه قطعات لیفتراک این امتیاز را برای خریداران این نوع محصولات فراهم مینماید تا علاوه بر پرداخت هزینه های پایین تر قطعات اورجینال را برای دستگاه خود خریداری نمایند که این مسئله در دراز مدت باعث کاهش چشمگیر هزینه های مربوط به تعمیر و نگهداری لیفتراک می شود.
از جمله قطعات لیفتراک که در این شرکت عرضه می گردد می توان به لوازم مصرفی برند های معتبر جهانی از قبیل: لوازم موتوری، لوازم گیربکس ،انواع فیلتر لیفتراک، واشر ها و کاسه نمد های اصلی، شیلنگ ها و اتصالات هیدرولیک، انواع لاستیک و الحاقی ، شاخک ها، انواع باطری لیفتراک، شارژر و انواع بلبرینگ اشاره نمود.
