چوب، از نظر گیاه‌شناسی، بخش جامد و سخت زیر پوست ساقه درخت یا دیگر گیاهان چوبی است که به شکل بافت آوندی وجود دارد. این بافت چوبی حاصل فعالیت گیاهان چوبی است و دارای ویژگی‌هایی مانند دفع و جذب رطوبت، خمش، فشار، کشش و غیره است1. چوب تنها منبع طبیعی تجدیدپذیر است و در صنایع مختلف، از ساختمان‌سازی تا تولید مبلمان، کاربرد دارد. همچنین، چوب یکی از بهترین و سودمندترین مواد خام طبیعت است.
چوب چگونه تشکیل می شود؟
چوب از سلول‌های توخالی و استوانه‌ای شکلی تشکیل شده است که موازی با هم و در راستای طول درخت قرار دارند. این سلول‌ها از طریق حفره به هم مرتبط می‌شوند. سلول‌های چوبی دارای ویژگی‌های متنوعی هستند و نقش‌های مختلفی در ساختار چوب ایفا می‌کنند
همچنین بخوانید: آیا شغل کابینت سازی پولساز است
. برخی از اجزای تشکیل‌دهنده‌ی چوب عبارت‌اند از:
- پوست درخت: این لایه شامل دو قسمت است:
- قسمت مرده‌ی بیرونی که ضخامت آن با توجه به سن درخت و گونه‌ی آن متفاوت است.
- قسمت داخلی و زنده که مواد مغذی را از برگ‌ها به تمام قسمت‌های زنده‌ی درخت منتقل می‌کند.
لایه‌ی درونی چوب:
- این لایه از تغییرات تدریجی در قسمت بیرونی شکل می‌گیرد و تقریباً غیرفعال است.
- سلول‌های آن توخالی و استوانه‌ای شکلی هستند که به موازات یکدیگر قرار دارند.
- رگه‌های چوب:
- این بافت‌ها در راستای افقی قرار دارند و لایه‌های مختلف درخت را به هم متصل می‌کنند.
- رگه‌ها نقشی در ذخیره‌سازی و انتقال مواد غذایی دارند.
- لایه‌ی زاینده یا کامبیوم:
- در پوسته‌ی درونی درخت قرار گرفته و تغذیه و سلول‌سازی پوست درخت را انجام می‌دهد.
- از تغییرات در این لایه، لایه‌های چوب درونی شکل می‌گیرند.
چوب، به عنوان ماده‌ای تجدیدپذیر، در صنایع مختلف از ساختمان‌سازی تا تولید مبلمان کاربرد دارد. از طریق تحقیقات در مورد ساختار چوب، می‌توان بهتر درک کرد که چگونه این ماده مهم تشکیل میشود.
چوب، از نظر گیاه‌شناسی، از بخش‌های جامد و سخت زیر پوست ساقه درخت یا دیگر گیاهان چوبی تشکیل میشود. این بافت چوبی حاصل فعالیت گیاهان چوبی است و دارای ویژگی‌هایی مانند دفع و جذب رطوبت، خمش، فشار، کشش و غیره است.
برای درک بهتر چگونگی رشد چوب، به ساختار داخلی یک درخت نگاه کنیم:
پوست درخت (Cortex): این لایه شامل دو قسمت است:
قسمت مرده‌ی بیرونی که ضخامت آن با توجه به سن درخت و گونه‌ی آن متفاوت است.
قسمت داخلی و زنده که مواد مغذی را از برگ‌ها به تمام قسمت‌های زنده‌ی درخت منتقل می‌کند.
لایه‌ی درونی چوب (Xylem):
این لایه از تغییرات تدریجی در قسمت بیرونی شکل می‌گیرد و تقریباً غیرفعال است.
سلول‌های آن توخالی و استوانه‌ای شکلی هستند که به موازات یکدیگر قرار دارند.
رگه‌های چوب (Vessels):
این بافت‌ها در راستای افقی قرار دارند و لایه‌های مختلف درخت را به هم متصل می‌کنند.
درختان چوبی، در فرآیند رشد خود، از مراحل مختلفی عبور می‌کنند. این مراحل شامل رشد اولیه و رشد ثانویه می‌شوند. بیایید به تفصیل بررسی کنیم:
رشد اولیه (Primary Growth):
در این مرحله، طول ریشه‌ها و جوانه‌ها افزایش می‌یابد.
این رشد نتیجه تقسیم سلولی در مریستم‌های رأسی (Apical Meristems) است.
گیاهان علفی فقط رشد اولیه دارند.
رشد ثانویه (Secondary Growth):
در این مرحله، افزایش قطر در گیاهان و تنه درختان اتفاق می‌افتد.
رشد ثانویه نتیجه تقسیم سلول‌ها در مریستم‌های جانبی (Lateral Meristems) است.
در نتیجه رشد ثانویه، ساختارهای چوبی در گیاه به‌وجود می‌آید.
کامبیوم آوندی (Vascular Cambium):
این بافت درست در زیر بخش خارجی آوند چوبی اولیه و بخش داخلی آوند آبکش اولیه قرار دارد.
سلول‌های این بافت تقسیم می‌شوند و آوند چوبی ثانویه (تراکوئیدها و عناصر آوندی) را رو به داخل و آوند آبکش ثانویه (عناصر غربالی و سلول‌های همراه) را رو به خارج می‌سازند.
سلول‌های آوند چوبی ثانویه، دیواره سلولی از جنس لیگنین دارند که به استحکام ساقه کمک می‌کند.
در انتخاب درختان چوبی با رشد سریع، باید به عوامل مختلفی مانند شرایط آب و هوایی منطقه، میزان آفتاب و سایه مورد نیاز، و اهداف کاشت درخت توجه کرد.همچنین، درختان با رشد سریع مزایا و معایبی دارند:
مزایا:
سرعت رشد بالا: این درختان می‌توانند به سرعت سایه ایجاد کرده و یا به عنوان حصار استفاده شوند.
هزینه کم: درختان با رشد سریع معمولاً ارزان‌تر از درختان با رشد کند هستند.
معایب:
عمر کوتاه: درختان با رشد سریع معمولاً عمر کوتاه‌تری نسبت به درختان با رشد کند دارند.
رگه‌ها نقشی در ذخیره‌سازی و انتقال مواد غذایی دارند.
لایه‌ی زاینده یا کامبیوم (Cambium):
در پوسته‌ی درونی درخت قرار گرفته و تغذیه و سلول‌سازی پوست درخت را انجام می‌دهد.
از تغییرات در این لایه، لایه‌های چوب درونی شکل می‌گیرند.
چوب تنها منبع طبیعی تجدیدپذیر است و در صنایع مختلف، از ساختمان‌سازی تا تولید مبلمان، کاربرد دارد. این ساختار پیچیده و منحصر به فرد، باعث استحکام و انعطاف چوب میشود. بنابراین، چوب یکی از مهم‌ترین منابع مواد ساختمانی و صنعتی است.
