لالایی کودکانه یکی از بخشهای کودکانه و جذاب فرهنگ عامیانه است. فرهنگ عامه از چیستان، افسانه و قصه و لالایی شکل می گیرد که در میان آنها لالایی کودکانه ارزش بسیاری دارد؛ زیرا نخستین برخورد کودک با فرهنگ، اجتماع، ساختار خانواده و باورها و هویت قوم خویش از طریق لالایی که مادر برای او می خواند صورت می گیرد. از این رو لالایی کودکانه جزء اولین آموزش های کودک است. دراین مقاله قصد داریم تا با پرداختن به مفهوم لالایی کودکانه جایگاه و اهمیت این فرهنگ را در میان خانواده های ایرانی بیشتر مورد بررسی قرار دهیم.
ساختار ادبی لالایی کودکانه؟
در اصطلاح تخصصی، لالایی اشعار عامیانه و آهنگینی است که ریشه در فرهنگ شفاهی ملت ما دارد. زبان در لالایی وسیله ای است که از آن برای بیان شادی، غم، دردها و آرزوها استفاده می شود. از نظر ساختاری نیز لالایی کودکانه، نوع مستقل و ویژه ای از شعر فارسی قلمداد می شوند که اگرچه در ظاهر از زبان مادر برای کودک خود سروده و خوانده می شود اما در واقع روایت آرزوها و ناکامی های مادرانی است که زبان گویای مردم روزگار خود گشته اند. لالایی اولین پیمان عاطفی زیبا میان کودک و نوزاد است که به بهانه خواباندن کودک شروع می شود و تا پایان عمر در روح و روان کودک باقی می ماند.
میزان ارزشمندی لالایی کودکانه
لالایی کودکانه در میان فرهنگ ها و اقوام گوناگون سرزمین ما قدمت دیرینه دارد. لالایی اقوام مختلف معمولاً نیز به زبان ها و گویش های همان اقوام خوانده می شوند. از این رو لالایی کودکانه، ترانه های محلی هستند که بخش مهمی از منابع و غنایم فرهنگی و تاریخی نقاط گوناگون کشور را بازگو می کنند. لالایی های محلی درمجموع فرهنگ و تاریخ کل کشور را نیز نشان می دهند که هر کدام بخشی از هویت جمعی مردم سرزمین خود را به جهان نشان می دهند و میراث ملی ما محسوب می شوند. ارزشمندی لالایی را می توان در خدمتی که لالایی کودکانه به گروههای مختلف هنری و علمی می کند، مورد شناسایی قرار داد. لالایی کودکانه از جمله منابعی است که در عین سادگی اطلاعات زیادی را به مخاطبین خود می دهد. موسیقی موجود در لالایی کودکانه برای اهل موسیقی و هنر، زبان و گویش آن برای زبانشناسی و حتی تاریخ شناسی و باستان شناسی اهمیت دارد.
لالایی های جنوبی
جنوب کشور به دلیل آب و هوای گرمی که دارد، یکی از خونگرم ترین مردمان را در دل خود جای داده است. این منطقه گرم و کویری و خشک همراه با اقوام گوناگونی است که اگرچه تفاوت هایی با یکدیگر دارند اما در برخی فرهنگ ها و ادبیات همچون لالایی کودکانه اشتراکات زیادی با هم دارند. مضمون اصلی لالایی ها معمولاً برگرفته از موقعیت جغرافیایی و شرایط زندگی مردمی است که لالایی در میان آنها نسل به نسل منتقل می شود؛ به همین دلیل لالایی های جنوبی بیشتر به دریا و کویر تعلق دارد. یکی از ویژگی های مشهود در لالایی های جنوبی، روحیه مبارزه و جنگندگی است که سابقه تاریخی به دلیل مبارزات مردم جنوب در دوران مقابله با استعمارگران دارد.
نمونه ای از لالایی های جنوبی
لالایی مردم بوشهر یکی از قشنگ ترین لالایی های محلی است که زیبایی آن به موسیقی جنوبی آن بازمی گردد. نمونه ای از این لالایی زیبا را برای شما بازگو می کنیم تا در صورت عدم آشنایی با لالایی جنوبی، از آن بهره مند شوید. لالایی های محلی بیشتری را می توانید در وولک دنبال کنید و از آنها لذت ببرید. لالایی های محلی برای آشنایی با گویش های محلی نیز برای کودکان جهت آشنایی با نقاط گوناگون کشور با ارزش هستند. بنابراین وولک را از دست ندهید.
سرِ کوه بلند تنگ پلنگه
صدای نالۀ توپ و تفنگه
جوانون خوش بگویید، خوش بخندید
نمی دونید که بالش قیومت تخته سنگه
مو لالات می کنم لالا همیشه
پلنگ از کوه بناله شیر و بیشه
بنالم چه پلنگی تیر خورده
چه تیری که دم زنجیر بسته
