مرخصی کارگران اداره کار 1401 چقدر است؟

قانون کار حق کارگران برای ترک کار در روزهای غیر تعطیل است. این موضوع یکی از مهم ترین بخش های نظام کار در هر کشوری برای کارمندان و کارگران بود.

این حق کارگران و کارمندان همواره در قانون کار جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته و تأیید و تصویب شده است. چند روز کاری وجود دارد که فرد برای انجام امور شخصی از آنها استفاده می کند. این بدان معناست که هیچ کس ممکن است در روزهای خاصی از سال برای انجام امور شخصی خود در محل کار نباشد.

برای هر کارگر یا کارمند اداری ۲۶ روز مرخصی اداره کار 1401 در سال با حقوق و مزایا وجود دارد.

مرخصی استحقاقی

روزهایی در ماه می باشد که شاغل می تواند در محل کار حاضر نشود  بدون آنکه از حقوق او کسر شود. میزان این مرخصی استحقاقی که معادل دو روز و نیم در ماه و مجموعا ۲۶ روز در سال (۱۹۲ ساعت) است. البته شخص می تواند ۹ روز از مجموع این ۲۶ روز را به صورت ذخیره نگه دارد و برای سال بعد از آن استفاده کند .

البته استفاده از مرخصی استحقاقی در شرکت های خصوصی و دولتی به نظر کارفرما هم بستگی دارد بعضی اوقات فرد از مرخصی ها خود استفاده نکرده و پول آن را در آخر سال یا هر شش ماه از کارفرما می گیرد و یا اینکه برخی کارفرمایان پرسنل را مجبور به استفاده از مرخصی ها می کنند و در صورت عدم استفاده به جز ۹ روز آن ما بقی مرخصی ها از بین رفته و می سوزد.

نکته قابل توجه

مرخصی استحقاقی در مشاغل سخت و زیان آور کمی بیشتر بوده و ۳ روز در ماه و معادل ۵ هفته در سال بوده که بایستی در شش ماه اول و شش ماه دوم سال مورد استفاده قرار گیرد. مشاغل سخت  زیان آور تعریف مشخصی در قانون کار دارند مثل افرادی که در پست های فشار قوی یا کنار کوره های ذوب کار می کنند.

نکاتی که لازم است در مورد مرخصی استحقاقی بدانیم

• روز جمعه، روز تعطیلی هفتگی کارگران همراه با دستمزد است.
• سایر روزهای تعطیل جز ایام مرخصی محسوب نمی شود.
• برای کار کمتر از یک سال مرخصی به نسبت مدت کار محاسبه می‌ شود.
• کارگر فقط می‌ تواند ۹ روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره نماید.
• مرخصی استحقاقی ۲۶ روز در سال است که با احتساب ۴ روز جمعه ۳۰ روز می‌ شود.
• در صورت تنظیم مرخصی کارگران (سه ماه آخر هر سال برای سال بعد با تایید شورای اسلامی کار) در روزهای سال امکان جابجایی مرخصی بین خود کارگران وجود دارد.
• کارگران علاوه بر تمام تعطیلات رسمی کشور، یک روز دیگر هم تعطیل می باشند و آن تعطیلی ۱۱ اردیبهشت، روز کارگر است که کارفرما نباید در این روز کارگران را به خدمت بگیرد یا وادار به کار کند. ضمن آنکه حقوق و دستمزد و اضافه کار روز تعطیل کارگر حتما باید محاسبه شود.
• در صورت عدم توافق کارگر و کارفرما در مورد زمان مرخصی کارگر، نظر اداره کار و امور اجتماعی محل لازم الاجراست.
• در صورت بازنشستگی، ازکارافتادگی کلی، تعطیلی کارگاه یا فوت کارگر، مطالبات بابت مرخصی استفاده نشده به کارگر یا ورثه پرداخت می‌ شود.
• در صورت استعفا و ترک کار، مطالبات بابت مرخصی‌های باقیمانده به کارگر تعلق نمی‌ گیرد.
• نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارگران و مدت آن و شرایط برگشت آن‌ها به کار پس از استفاده از مرخصی با توافق کتبی کارگر یا نماینده قانونی او و کارفرما تعیین می‌‌ شود.
• کارگران کارمزد برای روزهای جمعه و تعطیلات رسمی و مرخصی، استحقاق دریافت مزد بر اساس میانگین کارمزد در روزهای کارکرد آخرین ماه را دارند.
• کارگران کارمزد برای روز‌های جمعه و تعطیلات رسمی و مرخصی، استحقاق دریافت مزد را دارند و مأخذ محاسبه میانگین کارمزد آن‌ها در روز‌های کار کرد، آخرین ماه کار آن‌ها است. مبلغ پرداختی هم نباید کمتر از حداقل مزد قانونی باشد.
• میزان مرخصی روز پنجشنبه بستگی به عرف کارگاه و یا شرکت و میزان ساعت کار پرسنل در روز پنجشنبه دارد.

مرخصی استعلاجی

در قانون کار هیچ محدودیتی برای گرفتن مرخصی استعلاجی کارگران پیش بینی نشده است و به هر میزان که پزشک معالج تجویز کند، امکان استفاده از مرخصی استعلاجی وجود دارد؛ البته باید بدانید که این نوع مرخصی چه کوتاه مدت یا بلند مدت تابع قوانین و مقررات تأمین اجتماعی است، به نحوی که مدت زمان مرخصی استعلاجی حتما باید توسط پزشک معتمد و معالج و یا کمیسیون پزشکی سازمان تأمین اجتماعی تأیید شود تا هم  شامل سوابق کار و بازنشستگی کارگران شود و همچنین شامل پرداخت غرامت و دستمزد شود. (ماده ۷۴ قانون کار و ۵۹ قانون تأمین اجتماعی)

سقف مرخصی استعلاجی چهار ماه است ولی اگر پزشک معتمد و شورای عالی پزشکی تایید کنند و مرخصی به یک سال برسد و بیماری صعب الاعلاج باشد کارگر را بازنشسته می‌ کنند.

این مرخصی همانطور که از نام آن پیداست، مربوط به موقعی است که کارگر احتیاج به معالجه و درمان بیماری خود داشته باشد. این مرخصی باید به تایید سازمان تامین اجتماعی برسد.

لازم به ذکر است که پس از اتمام طول دوره درمان، کارگر می‌ تواند با ارائه اسناد مربوط به بیماری خود به سازمان تامین اجتماعی، حقوق و مزایای خود در طول آن دوره را تا حد تعیین شده دریافت کند.

مرخصی استعلاجی کمتر از ۳ روز در قانون کار

مرخصی استعلاجی در صورتی که در هر نوبت کمتر از ۷ روز باشد یا در طول یک سال کمتر از ۱۵ روز باشد تایید پزشک معالج برای آن کافی است. در صورتی که مدت استراحت از ۱۵ روز بیشتر شود باید برای مرخصی از ۱۵ تا ۶۰ روز حتما مورد تایید پزشک معتمد سازمان قرار بگیرد. برای مدت‌ های بیشتر از ۶۰ روز نیز باید مرخصی استعلاجی به تایید شورای پزشکی تامین اجتماعی برسد.

نکته قابل توجه

لازم به ذکر است که بر اساس قانون کار، مرخصی استعلاجی یکی از موارد تعلیق قراداد کار محسوب می‌ شود؛ به همین دلیل در صورتی که مشمولان قانون کار از مرخصی‌های استعلاجی استفاده نمایند، قرارداد کار وی به قوت خود باقی خواهد ماند و کارگر می‌ تواند پس از اتمام مرخصی استعلاجی، مجددا به کار خود باز گردد.

مرخصی ساعتی

مرخصی ساعتی بخشی از مرخصی استحقاقی است؛ و از میزان آن کسر می‌ شود و شخص برای برخی از کارهای روزانه خود از آن استفاده می‌ کند که در کارگاه‌ها و شرکت‌های مختلف، متفاوت است. در برخی شرکت‌ها دو ساعت و بعضی دیگر تا ۵ ساعت و حتی ۶ ساعت در روز هم مجاز است؛ اما در هر صورتی که جمع مرخصی‌های ساعتی به ۸ ساعت برسد، یک روز مرخصی کامل محسوب می‌ شود. این نوع تعطیلی کاری می تواند انقدر زیاد شود که تمام مرخصی استحقاقی ماهانه را مصرف کند و در پایان ماه دیگر چیزی از آن باقی نماند.

اشخاص معمولاً در صورت وجود کار های ضروری یا اداری که نیاز به مراجعه صبح دارد از این نوع مرخصی استفاده می‌ کنند.

نکته دیگر اینکه اگر در شرکتی افراد ساعات کاری روز پنجشنبه را موظف باشند در طول هفته پر کنند و به صورت توافقی پنجشنبه تعطیل باشد بنابراین استفاده از مرخصی استحقاقی در طول هفته نیابد بیشتر از مجموع ساعات کاری موظفی گردد و اگر میزان مرخصی ساعتی بیشتر از کل مرخصی استحقاقی در طول ماه شود در واقع حکم مرخصی بدون حقوق و کسر از کار را خواهد داشت. همچنین کارفرما می‌ تواند برای آن ساعت بیمه پرداخت نکند.

مرخصی بدون حقوق

ماده ۷۲ قانون کار به این موضوع پرداخته است که مرخصی بدون حقوق از لحاظ مدت زمان و شرایط بازگشت به کار طبق توافق کارفرما و کارگر صورت می گیرد و باید به شکل کتبی شرایط آن ذکر شود. معمولا دلایل استفاده از این مرخصی، سفرهای طولانی، تحصیل، مشکلات خانوادگی و غیرقابل پیش‌ بینی می باشد که ممکن است به طول بیانجامد؛ مرخصی بدون حقوق حداکثر ۲ سال است؛ و در صورت نیاز و موافقت کارفرما تا دو سال دیگر هم قابل تمدید است. (ماده ۱۶ قانون کار)

در طول مرخصی بدون حقوق قرارداد کار به حالت تعلیق در می‌ آید و در این تعطیلی کاری حقوق و مزایایی از جمله حقوق ماهانه، بیمه تامین اجتماعی ، عیدی و سنوات و بن و سایر موارد به شخص تعلق نمی گیرد و فقط طبق توافق فرد می تواند بعد از پایان مدت تعطیلی کاری به سر کار خود برگردد.

محاسبه سنوات 

درصورتی که  کارگر استحقاقی نداشته باشد و از طرفی نیاز به مرخصی داشته باشد مجاز است با موافقت مسئول مربوطه از مرخصی بدون حقوق استفاده نماید و سقف استفاده از آن در طول سال، یک ماه است.

مرخصی حج

بر اساس ماده ۶۷ قانون کار هر کارگر حق دارد به منظور ادای فریضه حج واجب در تمام مدت کار خود فقط برای یک مرتبه به مدت یک ماه به عنوان مرخصی استحقاقی استفاده نماید. البته به این نکته توجه داشته باشید که کارگر می‌ تواند از ۳۰ روز مرخصی «استحقاقی» به شرطی که ۳۰ روز مرخصی ذخیره داشته باشد، استفاده کند و در صورتی که مرخصی طلب نداشته باشد از مرخصی بدون حقوق استفاده کند.

مرخصی ازدواج دائم و فوت

بر اساس ماده ۷۳ قانون کار، کلیه کارگران در صورت ازدواج دائم، فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان از این حق برخوردار هستند که سه روز مرخصی با دستمزد را داشته باشند. این مورد ارتباطی به مرخصی استحقاقی سالانه کارگران نداشته و جداگانه محاسبه می‌ شود. همچنین توجه داشته باشید که  زمان استفاده از این سه روز، همزمان با فوت افراد مذکور و یا ازدواج دائم بوده و قابل انتقال و استفاده در زمان‌ های دیگر نیست.

همچنین قانون برای حمایت عاطفی از اشخاص آسیب دیده یا افرادی که ازدواج می کنند در هنگام ازدواج به عنوان هدیه برای بیمه شده مبلغی را در نظر می گیرد. ضمن دریافت حقوق خود به صورت کامل سایر مزایای قانونی هم اعم از عیدی، سنوات و غیره در پایان سال برای این سه روز محاسبه و پرداخت می شود.

مرخصی بین تعطیلی

برای مثال گاهی بعد از تعطیلی جمعه یکشنبه و دوشنبه هم تعطیل رسمی اعلام می‌ شود و شاغل تمایل دارد که شنبه را هم از تعطیلی کاری استفاده کند. همچنین در صورت لزوم انجام این کار شنبه، جزو مرخصی استحقاقی فرد لحاظ می شود و از آن کسر می‌ گردد که به آن مرخصی بین التعطیلی گفته می‌  شود.

مرخصی زایمان

ماده ۷۶ قانون کار به موضوع مرخصی زایمان پرداخته شده است؛ مرخصی زایمان مرخصی اداره کار ایام بارداری و شیردهی می باشد و البته در قانون فعلی مدتی هم برای پدر تعطیلی کاری با این عنوان در نظر گرفته شده است این نوع مرخصی حداکثر ۶ ماه می باشد و خانم ها می توانند قبل از زایمان و یا بعد از آن از این مرخصی  استفاده کنند؛ یعنی می توانند یک بخشی از آن را در ماههای پایانی بارداری و بخشی دیگر را بعد از زایمان استفاده کنند و حقوق و مزایا هم شامل می شود و به آن تعلق می گیرد.

برای بارداری فرزندان دوقلو یا بیشتر هم ۱۴ روز علاوه بر آن ۶ماه اضافه می‌ شود. مرخصی مذکور جزو سابقه کار کارگر زن محاسبه می شود و همچنین مقررات پرداختی آن تابع مقررات سازمان تامین اجتماعی می باشد.

خانم ها پس از تمام شدن دوران تعطیلی کاری باید به سازمان تامین اجتماعی مراجعه کنند و برای دریافت حق و حقوق خود اقدام نمایند؛ همچنین کارفرما اجازه اخراج شخص را نداشته و موظف است بعد از پایان تعطیلی کاری، او را به کار برگرداند مگر آنکه خود فرد تمایلی به بازگشت نداشته باشد.

مرخصی پاس شیر

براساس ماده ۶ قانون ترویج تغذیه نوزاد با شیر مادر و نیز حمایت از مادران شیرده، کارگر زن مجاز است به مدت دو سال، یعنی تا دو سالگی نوزاد روزانه به مدت یک ساعت از مرخصی ساعتی برای شیردهی به نوزاد استفاده کند. 

باید توجه داشته باشید که این زمان می‌ تواند در ابتدای شروع ساعت کاری و یا در انتهای ساعات کاری در نظر گرفته شود. همچنین برای مادرانی که فرزندان دو قلو یا چند قلو دارند روزانه به مدت دو ساعت از مرخصی ساعتی می‌ توانند استفاده کنند.

به طور کلی نحوه استفاده از تعطیلی های کاری و جزییات قانونی آن باید مورد توجه همه کارفرمایان باشد چه کارگر از این حقوق مطلع بوده و چه مطلع نباشد باید از طرف کارفرما رعایت شود.

 در صورتیکه کارفرما به هر دلیلی این حقوق را رعایت نکند کارگر و فرد شاغل می توانند به اداره کار شکایت کرده و با ارائه اسناد و مدارک کارکرد خود در آن شرکت در صورت اثبات ادعا کارفما موظف به پرداخت حق و حقوق آن خواهد شد.