ورود یک نوزاد به خانواده، یکی ازحساس‌ترین مراحل زندگی هر خانواده است. والدین، به‌ویژه در روزها و هفته‌های اول، ممکن است با سوال‌ها و نگرانی‌های زیادی روبه‌رو شوند؛ از نحوه صحیح شیر دادن گرفته تا خواباندن نوزاد، تعویض پوشک، حمام کردن و آرام کردن نوزاد. دانستن اصول اولیه مراقبت از نوزاد، نه‌تنها به سلامت و آرامش نوزاد کمک می‌کند، بلکه باعث اطمینان خاطر و کاهش استرس والدین نیز می‌شود.
آماده‌سازی محیط امن برای نوزاد تازه متولد شده
یکی از مهم‌ترین کارها پس از به دنیا آمدن نوزاد، فراهم کردن محیطی امن و آرام برای نوزاد است. نوزادان بسیار حساس و آسیب‌پذیر هستند و محیط اطراف نیز تاثیر زیادی روی سلامت و رشد آنها دارد. بنابراین باید شرایطی را فراهم کنیم که خطر آسیب و بیماری به حداقل برسد و کودک در آرامش کامل بزرگ شود.
محل خواب ایمن
محل خواب نوزاد باید صاف و سخت باشد، به طوری که به ستون فقرات نرم و در حال رشد نوزاد آسیب نرسد. بهتر است از تشک‌های نازک و محکم استفاده کنید و از قرار دادن بالش، پتوی ضخیم یا سنگین و اسباب‌بازی‌های نرم در تخت نوزاد خودداری کنید، زیرا این موارد ممکن است باعث خفگی یا فشار بر روی نوزاد شوند. همیشه نوزاد را به پشت بخوابانید، چرا که خوابیدن به پشت یکی از بهترین روش‌ها برای کاهش خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) است. همچنین، جای خواب نوزاد باید در نزدیکی والدین باشد تا در صورت نیاز به راحتی بتوانید به نوزاد رسیدگی کنید.
کنترل دمای محیط
دمای اتاق نوزاد باید معتدل باشد؛ نه خیلی گرم و نه خیلی سرد. دمای ایده‌آل معمولا بین ۲۰ تا ۲۲ درجه سانتی‌گراد است. هوای خیلی گرم باعث تعریق زیاد نوزاد و احتمال بروز مشکلات پوستی یا تنفسی می‌شود، و هوای سرد هم می‌تواند به سلامت نوزاد آسیب برساند. برای حفظ دمای مناسب، بهتر است از لباس‌های نخی و سبک برای نوزاد استفاده کنید و از پوشیدن لباس‌های ضخیم و لایه‌لایه در اتاق گرم خودداری کنید.
جلوگیری از خطرات محیطی
نوزادان در هنگام تولد سیستم ایمنی قوی ندارند، پس محیط اطراف آنها باید تا حد ممکن تمیز و عاری از میکروب باشد. قبل از لمس نوزاد حتما دست‌ها را بشویید و از تماس با افراد بیمار خودداری کنید. همچنین، دستگاه‌های گرمایشی یا تهویه باید به گونه‌ای تنظیم شوند که جریان هوای مستقیم به سمت نوزاد نباشد. هرگونه سیم، پرده یا اشیای خطرناک باید از دسترس نوزاد دور نگه داشته شود تا از احتمال خفگی، آسیب یا سقوط جلوگیری شود.
خواب نوزاد تازه متولد شده
خواب یکی از مهم‌ترین نیازهای نوزاد تازه متولد شده است و تاثیر زیادی بر رشد جسمی و ذهنی نوزاد دارد. نوزادان معمولاً در هفته‌ها و ماه‌های اول زندگی بیشتر وقت را در خواب می‌گذرانند، چون بدن و مغز آن ها در حال رشد سریع است و نیاز به استراحت فراوان دارند.
معمولا نوزادان در طول شبانه روز 14 تا 17 ساعت می خوابند که در اغلب موارد خواب آنها کوتاه مدت بوده و هر 2 تا 4 یک بار برای تعویض پوشک یا خوردن شیر بیدار می شوند. این الگوی خواب پراکنده طبیعی است و به تدریج با بزرگ‌تر شدن نوزاد منظم‌تر می‌شود.
برای راحت خوابیدن نوزاد، می‌توانید از روش‌هایی مثل تکان دادن آرام، لالایی خواندن، استفاده از صدای سفید (صدای آرام و یکنواخت مثل صدای باد یا آب) و نوازش ملایم استفاده کنید. همچنین تنظیم یک روتین مشخص برای خواب، مانند حمام گرم و تغذیه قبل از خواب، می‌تواند به ایجاد عادت خواب منظم کمک کند.
مراقبت‌های بهداشتی نوزاد تازه متولد شده
سلامت نوزاد تازه متولد شده یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های والدین است. بدن نوزاد ضعیف بوده و سیستم ایمنی هنوز کامل نشده، بنابراین مراقبت‌های بهداشتی و پزشکی در روزها و هفته‌های اول تولد نقش بسیار مهمی در پیشگیری از بیماری‌ها و تضمین رشد سالم کودک دارد. در این بخش، به نکات مهمی که باید درباره مراقبت‌های پزشکی و بهداشتی نوزاد بدانید، می‌پردازیم.
مراجعه منظم به پزشک متخصص کودکان
اولین و مهم‌ترین اقدام پس از تولد نوزاد، برنامه‌ریزی برای ویزیت‌های منظم با پزشک کودکان است. این ویزیت‌ها معمولاً در هفته اول، سپس در ماه اول، ماه سوم، ششم و به صورت دوره‌ای انجام می‌شوند. در این جلسات:
وزن، قد و دور سر نوزاد اندازه‌گیری می‌شود.
وضعیت رشد و تغذیه نوزاد بررسی می‌شود.
سوالات والدین درباره خواب، شیر خوردن و رفتار نوزاد پاسخ داده می‌شود.
واکسیناسیون‌ها طبق برنامه انجام می‌گیرد.
برنامه واکسیناسیون نوزاد
واکسیناسیون یکی از ضروری‌ترین بخش‌های مراقبت پزشکی نوزاد است که در برابر بیماری‌های خطرناک ایمن می‌کند. واکسن‌های اولیه معمولاً در بیمارستان یا مراکز بهداشت در چند نوبت تزریق می‌شوند. از جمله واکسن‌های مهم:
واکسن هپاتیت B (در بدو تولد)
واکسن BCG (سل)
واکسن فلج اطفال
واکسن سه‌گانه (دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه)
واکسن پنوموکوک و روتاویروس (در برخی کشورها)
پیروی از تقویم واکسیناسیون طبق توصیه پزشک بسیار مهم است و تأخیر در تزریق واکسن‌ها می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌ها را افزایش دهد.
کمک به آروغ گرفتن نوزاد
آروغ گرفتن یا «باد گلو» یکی از مراحل مهم در مراقبت از نوزاد است که به خروج هوای اضافی وارد شده به معده نوزاد هنگام شیر خوردن کمک می‌کند. این هوای اضافی اگر خارج نشود، ممکن است باعث نفخ، ناراحتی، بی‌قراری و حتی استفراغ شود.
هنگام شیر خوردن نوزاد، علاوه بر شیر مقدار کمی هوا نیز وارد معده می شود. این هوا باید به نحوی از معده خارج شود تا باعث درد و ناراحتی نوزاد نشود. کمک به نوزاد برای آروغ زدن باعث آرامش و کاهش مشکلات گوارشی می‌شود. بهترین زمان‌ها برای آروغ گرفتن نوزاد:
بعد از هر بار شیر دادن (چه شیر مادر و چه شیر خشک)
قبل از خواباندن نوزاد به پشت برای خواب
