راه های افزایش اعتماد به نفس در کودکان را بشناسید!

با پیشرفت و بالا رفتن سطح دانش در خانواده ها مسئله اعتماد به نفس در کودکان بیشتر از قبل اهمیت یافته است.

اعتماد‌به‌نفس نگرشی است که فرد نسبت به خود، توانمندی‌ها و قابلیت‌هایش دارد. این بعد شخصیتی در تمام جوانب زندگی تحصیلی، حرفه‌ای و شخصی فرد نمایان می‌شود. اعتماد‌ به‌ نفس به‌ این معناست که فرد خود و توانایی‌هایش را پذیرفته است، به آن‌ها اعتماد دارد.

خانواده نقش مهمی در افزایش اعتماد به‌ نفس کودک دارد. در عین حال ممکن است، والدین به‌دلیل اشتغال بیرون از منزل زمانی کافی برای ارتباط مؤثر با کودک خود نداشته باشند. از این رو حضور یک پرستار کودک، نه ‌به ‌عنوان جایگزینی برای والدین، بلکه برای آموزش مهارت‌های فردی و رشد اعتماد‌ به نفس کودک اهمیت می‌‌یابد.

کودکان از بدو تولد، مهارت‌های جدید را می‌آموزند و درکنار آن توانمندی‌های تازه‌ای پیدا می‌کنند. شکل‌گیری اعتماد ‌به نفس در کودکان از سال‌های آغازین تولد با رفتارهایی که کودک از اطرافیان به‌خصوص والدین یا پرستار خود دریافت می‌کند، پای می‌گیرد. اعتماد به نفس در کودک با دریافت حس امنیت، عشق و پذیرش از سوی دیگران آغاز می‌شود.  

هرچه کودک بزرگ‌تر می‌شود، یاد می‌گیرد که خودش به‌ تنهایی بعضی از کارها را انجام دهد. زمانی‌که کودک بتواند، مهارت‌های خود را به‌‌کار گیرد حس خوبی از خود پیدا می‌کند. زمانی‌که والدین به کودک توجه کنند و اجازه دهند، کارهایی را که کودک، خود از پس انجام آن برمی‌آید، انجام دهد، اعتماد‌به‌‌نفس او  را بالا می‌برند.   

اعتماد به نفس در کودکان

اگرچه همواره درباره ارزش اعتماد صحبت های زیادی شده است، اما هنوز به گستره اهمیت آن، آن‌گونه که باید توجه نمی‌شود. اهمیت این بعد شخصیتی تنها زمانی مشخص می‌شود که اعتماد‌ به‌ نفس پایین در فرد آثاری منفی در ابعاد مختلف زندگی او برجای گذارد. 

طبق تحقیقات به‌ عمل آمده اعتماد به ‌نفس نقشی اساسی در سلامت روان افراد دارد و در عین حال در هر فردی بسته شرایط به ‌گونه‌ای خاص بروز می‌یابد. برای مثال فرد ممکن است، در زمینه‌ مهارت‌های خود، اعتماد‌ به‌ نفس بالایی داشته باشد و در مقابل در شرایط دیگر، اعتماد‌ به نفس کمتری از خود نشان دهد.

داشتن اعتماد به‌ نفس کافی نقش مهمی در ایجاد انگیزه در افراد برای دنبال کردن هدف‌های بلند‌مدت زندگی دارد. از طرف دیگر سطح مطلوب اعتماد به‌ نفس در چگونگی معرفی خود به دیگران مؤثر است. نظر به اهمیت این موارد، ضروری است، کودکان از همان سال‌های نخستین زندگی خود، بیاموزند که گام‌های خود را با اعتماد ‌به ‌نفس بالا بردارند.

• بالا بودن اعتماد به نفس در کودک، تأثیر شگرفی بر ابعاد مختلف زندگی او دارد. اعتماد به خویشتن منجر به افزایش عزت نفس کودک در جامعه هم‌سالان خود می‌شود و به او کمک می‌کند، با چالش‌های پیش روی خود مواجهه بهتری داشته باشد.
• اعتماد‌ به ‌نفس بالا در کودک از اضطراب اجتماعی و نگرانی‌های او تا حد زیادی می‌کاهد و در نتیجه فرد از حضور در موقعیت‌های اجتماعی دوری نمی‌گزیند. در مقابل کودکی که اعتماد‌به‌نفس پایینی دارد، همواره می‌کوشد، از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که او را در معرض توجه قرار می‌دهد، دوری کند. زیرا این موقعیت‌ها موجب تقویت رفتار مضطربانه در او می‌شوند.
• اعتماد به نفس بالای کودکان، روابط میان‌فردی آن‌ها را نیز بهبود می‌بخشد. افرادی که اعتماد به‌ نفس بالایی دارند، در ارتباط با افراد راحت‌ترند و تصویری واقعی‌ از خود ارائه می‌دهند.
• اعتماد به نفس پایین در کودک، عزت نفس او را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. کودکی با چنین خصلتی، نسبت به توانمندی‌های خود اطمینان ندارد. در مقابل کودک با اعتماد‌ به نفس، بالا با اتکا به توانمندی‌های خود، می‌داند، اگر در موقعیتی عملکرد خوبی نداشته باشد، تجربه‌های بعدی او قطعاً بهتر خواهند بود.
• اعتماد به نفس بالا در کودک، شادی را برای او به‌ ارمغان می‌آورد. در چنین کودکی معمولاً ردپایی از خودسرزنشی و نشخوار فکری دیده نمی‌شود. از این رو وقتی چیزی برای سرزنش کردن خود در زندگی وجود نداشته باشد، زندگی برای کودک، به‌خودی خود فرح‌بخش‌تر می‌شود.
• کودکی که اعتماد‌به‌نفس بالایی دارد، با انگیزه بیشتری امور و مسئولیت‌های خود را انجام می‌دهد. در مقابل، کودکی که به اندازه کافی نسبت به توانمندی‌های خود مطمئن نیست، همواره با ترس از شکست، دست‌و‌پنجه نرم ‌می‌کند. همین مسئله باعث می‌شود، کودک انگیزه خود را برای انجام مسئولیت‌هایش ، از دست بدهد و از کوشش بیشتر دست بکشد.

تفاوت بین عزت نفس و اعتماد بنفس

•  افرادِ دارای اعتماد بنفس بالا لزوما از عزت نفس بالا برخوردار نیستند. عزت نفس یعنی اینکه ارزش خودتان را چگونه ارزیابی می‌کنید. درواقع، عزت نفس، بنیانی احساسی محسوب می‌شود که تعیین‌کننده‌ی تفکر منطقی، نوع احساسات و طرز رفتار هر شخص است. اما اعتماد بنفس به باور فردی درمورد انجام کاری خاص یا دستیابی به اهداف دلخواه اشاره دارد. افرادی که از عزت نفس کافی برخوردارند، معمولا برای اینکه حس خوبی درباره‌ی خودشان داشته باشند، هیچ نیازی به پُست‌ومقام، شهرت یا پول احساس نمی‌کنند و به دستاویزهایی همچون مواد مخدر یا رفتارهای پرخطر متوسل نمی‌شوند. ازسوی‌دیگر، افراد دارای اعتماد بنفسِ زیاد حاضرند با چالش‌ها و مسئولیت‌های جدید روبه‌رو شوند. این افراد قادرند به مصاف موقعیت‌های دشوار بروند و در شکار فرصت‌ها تردیدی به خود راه نمی‌دهند.

چرا برخی کودکان اعتماد به نفس پایینی دارند؟

اعتماد‌ به‌ نفس‌ بالا می‌تواند، به کودک جسارت لازم را برای نیل به اهداف و آرزوهایش ببخشد. کودکی که اعتمادبه‌نفس ندارد، در نتیجه شرایط مختلف پیرامونی، در پیگیری اهداف خود با دشواری مواجه می‌شود. اعتماد به‌ نفس پایین کودک، عموماً از رفتارها و انتظارات والدین، سرپرستان و محیط اجتماعی او نشئت می‌گیرد. علت این معضل را می‌توان در موارد زیر جست‌وجو کرد:

• کاهش تشویق از سوی عزیزان کودک
• انتقاد‌ وقت‌وبی‌وقت و نابه‌جا از کودک
• مراقبت بیش از اندازه از کودک و اضطراب والدین
• قیاس مخرب و منفی کودک با هم‌سالان
• داشتن انتظارات غیرواقعی از کودک
•  

ویژگی کودکان با اعتماد به نفس پایین

کودکانی که اعتماد به نفس بالا در وجوشان ریشه دوانده است، هر چالش جدیدی که برسر راه آنان سبز شود، را با شادمانی می‌پذیرند و پشت‌سر می‌گذارند. اگر کودک شما مضطرب و بیم‌ناک است و از جهان پیرامون خود هراس دارد، آن را زنگ خطر بدانید. اگر به‌دنبال را‌ه‌های تشخیص پایین بودن اعتماد به نفس در کودک خود هستید، نسبت به هر یک از موارد زیر هشیار باشید:

• * کودک خود را حقیر و بی‌ارزش می‌داند. 
• * از انجام کارهای جدید اجتناب می‌کند. 
• * آرزو دارد که فرد دیگری باشد. 
• * عدم توانایی در تصمیم گیری از دیگر نشانه های اعتماد به نفس پایین است. 
• * کودک به آینده امیدوار نیست. 
• * به بچه‌های کوچک‌تر از خود تمایل به زورگویی دارد. 
• * در برابر همسالانش احساس ضعف می‌کند. 
• * تحت سلطه همسالان خود است. 
• * درباره خودش اطلاعات کمی به دیگران می‌دهد. 
• * کودکی که اعتماد به نفس پایین دارد ،گوشه‌گیر است و در مهمانی ها و مجالس شرکت نمی‌کند. 
• * درباره همسالانش به ویژه کسانی که از او برتر هستند، بدگویی می‌کند. 
• * در رویایی با شرایط جدید مضطرب می‌شود. 
• * کودکان با اعتماد به نفس پایین در مدرسه و کلاس درس، کم حرف می‌زنند. 
• * از شکست می‌ترسد. 
• * در دوست‌یابی و حفظ دوستانش مشکل دارد. 
• * علامت دیگر اعتماد به نفس پایین در کودک نیاز شدید او به تشویق شدن و جلب توجه دیگران است. 
• * در مورد خود با نگرش‌های منفی صحبت می‌کنند: «من احمق هستم» ، «من زشت هستم». 
• * مدام خود را با دیگران به‌گونه‌ای منفی مقایسه می‌کنند. 
• * به‌ شدت از طرز فکر دیگران درباره خودشان احساس نگرانی دارند. 
• * حالات روحی متغیری دارند و اغلب غمگین، عصبانی، افسرده یا منزوی به‌نظر می‌رسند. 
• * ممکن است، به‌سرعت خشمگین شوند و مستعد بروز رفتارهای احساسی باشند. 
• * دوستان زیادی ندارند و ترجیح می‌دهند، اوقات خود را به‌تنهایی سپری کنند.
• * اغلب تلاش می‌کنند، از موقعیت‌های اجتماعی دوری گزینند. 
• * احساس می‌کنند، هرگز تلاش‌هایشان به خوبی دیگران نیست. 
• * به‌سختی تحسین یا انتقاد از خود را می‌پذیرند. 
• * به‌دلیل ترس از شکست تمایلی به آزمودن موقعیت‌های جدید ندارند. 
• * به راحتی تسلیم می‌شوند و می‌گویند:« من نمی‌توانم». 
• * افراد و شرایط را مقصر شکست خود می‌دانند:« معلم کودن بود» یا « رایانه، درست و حسابی کار نمی‌کرد» 
• * اگر احساس کنند، قرار است بازنده شود، به دروغ یا تقلب متوسل می‌شوند. 
• * رویدادهایی که در آن شرکت نمی‌کنند را کم‌اهمیت جلوه می‌دهند:« من که در هرصورت قصد نداشتم در بازی شرکت کنم». 
• * تمایل خود را به کارهایی که قبلاً از انجام آن‌ها لذت می‌بردند، از دست می‌هند. 
• * عملکرد ضعیفی در مدرسه دارند. 
• * ممکن است، به سمت رفتارهای مخرب نظیر استعمال سیگار، الکل، ترک مدرسه و سایر رفتارهای نادرست دیگر بروند.

راه های افزایش اعتماد به نفس در کودکان

با رشد کودک، مسئله اعتماد به نفس او درکنار یادگیری مهارت‌ها اهمیت می‌یابد. والدین و پرستار کودک نقش مهمی در افزایش اعتماد‌ به ‌نفس او ایفا می‌کنند. شما به عنوان والدین در خط اول تربیت و رشد شخصیتی او قرار دارید. از این رو ضروری است که راه‌های افزایش اعتماد به نفس در کودکان را بشناسید:

• خودتان مدلی از اعتماد به نفس برای کودک باشید، حتی اگر این خصلت را ندارید! اگر کودک، شما را فردی ببینید که با خوش‌بینی، امور و کارهای جدید را مدیریت می‌کنید، از شما الگو می‌گیرد.
• از اشتباهات آزرده خاطر نشوید. بگذارید، کودک بداند، هرکسی ممکن است اشتباه کند، ولی آنچه اهمیت دارد، این است که به‌جای ماندن در اشتباه باید از آن درس بگیرد.
• کودک را به آزمودن چیزهای جدید تشویق کنید. یادگیری مهارت‌های جدید به کودک احساس توانمندی و اعتماد به نفس می‌دهد. با این کار، او احساس می‌کند که قادر است هر آنچه در مسیرش قرار می‌گیرد را مدیریت کند.
• اجازه دهید، کودک شکست را تجربه کند. کودکان با آزمون و خطا یاد می‌گیرند و شکستی کوچک در مسیر هدف، به آن‌ها می‌فهماند، که شکست، چیز مرگباری نیست.
• به کودک کمک کنید، اشتیاق و تمایلات خود را بیابد. با رشد استعداد‌های کودک، عزت نفس او نیز

تقویت می‌‌شود.

• برای کودک هدف‌گذاری کنید. تعیین اهداف کوچک و بزرگ و رسیدن به آن‌ها به کودک احساس قدرت می‌دهد. کودک را تشویق کنید، فهرستی از چیزهایی که دوست دارد، به آن ‌ها برسد، تهیه کند. با این‌کار به او کمک می‌کنید، آمال و رؤیاهایش را به اهداف قابل پیگیری تبدیل کند.
• تلاش کودک را صرف‌نظر از نتیجه عملش، تحسین کنید. بگذراید، کودک بداند که شما کارش را با ارزش می‌دانید.
• عیب‌ونقص را بپذیرید. کودک باید از همان ابتدای زندگی یادبگیرد که رسیدن به کمال مطلوب، واقع‌بینانه نیست.
• کودک را مهیای موفقیت کنید. اگرچه چالش برای کودک، آزمونگر خوبی است، اما باید فرصت‌هایی نیز داشته باشد که مطمئن شود، می‌تواند در آن موفق باشد.
• به‌کودک عشق بورزید. اجازه دهید، کودک بداند که شما صرف‌نظر از هرچیزی عاشقش هستید.

اگرچه جامعه، محیط آموزشی و والدین در پرورش اعتماد به نفس کودک نقشی حیاتی دارند، اما گاهی مداخله افراد متخصص نیز نیل به این هدف را آسان‌تر می‌کند.

در این بین کمک پرستار کودک در افزایش اعتماد به نفس کودکان، بسیار حائز اهمیت است. پرستار کودک با اتکا به اصول روانشناسی و با توجه به محیطی که کودک در آن رشدیافته است، مدلی مناسب برای افزایش اعتماد به نفس در او می‌یابد.

بازی های افزایش اعتماد به نفس در کودکان

بازی‌های مختلفی برای افزایش اعتماد به نفس در کودکان وجود دارد که برخی از آن‌ها بهتر است، حداقل سه‌نفره انجام شوند.

• «من … هستم و به‌خودم افتخار می‌کنم، برای…. ». در این بازی از کودک بخواهید، یک تا دو دلیل از اینکه به‌خوشان افتخار می‌کنند، را بیان کنند.
• در یک بازی گروهی، از کودکان بخواهید، به‌صورت دایره‌ای کنار هم بایستند. یک توپ را به دست یکی از کودکان بدهید و از او بخواهید، توپ را تصادفی، برای کودک دیگری پرتاب کند. سپس باید چند ویژگی مثبت از فردی که توپ را گرفته‌است بیان کند.
• کتابچه اشتباهات درست کنید و از کودک بخواهید اشتباهات خود را در آن یادداشت کند و راه‌هایی را که برای رفع آن‌ها وجود دارد را نیز مقابل آن بنویسد.
• دفترچه «قدردانی از خود» بسازید و به کودک بگویید، مواردی را که بابت آن باید از خودش قدردانی کند را در آن یادداشت کند.

  تقویت اعتماد به نفس در کودکان و پیشرفت تحصیلی

اعتماد به نفس در کودکان تأثیر مستقیم بر وضعیت و پیشرفت تحصیلی آنان دارد. اعتماد به‌نفس بالا در کودکان و دانش‌‌آموزان نتایج زیر را به‌دنبال دارد:

• افزایش تمرکز برای مطالعه و هموار شدن مسیر رسیدن به اهداف
• افزایش حس توانمندی و تقویت سخت‌کوشی
• افزایش قدرت پذیرش اشتباهات و درس گرفتن از آن‌ها
• تقویت ارتباط دانش‌آموز با هم‌سالان
• تقویت حس رهبری در دانش‌آموز
• کاهش اضطراب و افزایش عملکرد بهتر در امتحانات
• تقویت خودابرازی و صحبت کردن از خود بدون ترس از قضاوت دیگران
• افزایش انگیزه

آموزش اعتماد به نفس به کودکان

بدون شک، خانواده اولین و مهم‌ترین بستر برای شکل‌گیری اعتماد به نفس در کودک به ‌شمار می‌آید و نقش پدر و مادر در این مسیر، انکارناشدنی است. در عین‌حال ممکن است، والدین نسبت تمام اصول تربیتی، روانشناسی کودک و رشد، آگاه نباشند. از طرف دیگر افزایش اشتغال هر دو والد به کارهای بیرون از منزل، از ارتباط مستمر آن‌ها با کودک تا حدی می‌کاهد.

در چنین شرایطی حضور یک پرستار کودک برای آموزش و افزایش اعتماد به نفس در او اهمیت می‌یابد. پرستار کودک فردی است که در طول سال‌ها تجربه، چند ده کودک را ضمن نگه‌داری، آموزش داده است. ضمن اینکه نسبت به اصول روانشناسی کودک و روانشناسی رشد نیز اشراف کامل دارد.

 گاهی ممکن است هیچ‌کدام از ما راهی برای سرگرم کردن کودک خود به‌جز یک تبلت یا تلفن‌همراه نداشته باشیم. در مقابل پرستار کودک با شناخت انواع بازی‌ها و سرگرمی‌ها می‌تواند، اعتماد به نفس کودک را به شکل مؤثری تقویت کند.