در تعریف صلح عمری ، باید گفت که این نوع قرارداد ، به منظور انتقال مالکیت مال از یک فرد به دیگری صورت می گیرد ؛ به این شرط که صلح کننده ، تا پایان مدت حیات ، بتواند از منافع مال صلح شده استفاده کند . مهم ترین سوالات صلح عمری در ارتباط با انتقال مالکیت از صلح کننده و زمان آن است و در پاسخ به سوالات صلح عمری ، باید گفت که این مالکیت ، از زمان عقد به صلح گیرنده منتقل می شود ولی منافع مال ، کماکان در اختیار صلح کننده باقی می ماند.
در قانون مدنی ، اصل آزادی عقود و قراردادها به رسمیت شناخته شده است . همچنین ، قراردادهایی که افراد با یکدیگر منعقد می کنند ، انواع مختلفی دارد که یکی از رایج ترین و پر اهمیت ترین آنها ، عقد صلح می باشد . عقد صلح ، در مقام رفع اختلافات و تنازعات میان افراد و یا در مقام معاملات ، برای انتقال مال به دیگران ، به صورت گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد .
عقد صلح ، می تواند به صورت های مختلفی ، منعقد شود که از جمله آنها ، قرارداد صلح عمری می باشد . قرارداد صلح عمری ، برای انتقال مال به دیگران ، پس از فوت صلح کننده ، مورد استفاده قرار می گیرد و جایگزین مناسبی ، برای وصیت به نفع دیگران می باشد . اما در خصوص صلح عمری ، ممکن است سوالات و ابهامات مختلفی ، پیرامون ماهیت و تعریف این قرارداد و شرایط آن وجود داشته باشد که می بایست به صورت کامل ، به آنها پاسخ داده شود .
به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله ، ابتدا به بررسی این مطلب می پردازیم که تعریف صلح عمری چیست . در ادامه ، برخی از مهم ترین سوالات صلح عمری را مطرح نموده و در قسمت بعد نیز ، پاسخ مهم ترین سوالات مرتبط با این عقد را ذکر خواهیم نمود.
تعریف صلح عمری
یکی از انواع عقود و قراردادهایی که در قانون مدنی ذکر شده است ، عقد صلح می باشد . در ماده 752 قانون مدنی ، عقد صلح ، تعریف شده است که بر اساس آن : « عقد صلح ، ممکن است در مقام رفع تنازع موجود و یا جلوگیری از تنازع احتمالی ، در مورد معامله و غیر آن ، واقع شود » . از این ماده ، می توان انواع صلح را مورد شناسایی قرار داد که به موجب آن ، یا قرارداد صلح برای رفع اختلاف منعقد می شود و یا برای انعقاد قرارداد با دیگران .
در هر صورت ، عقد صلح ، سبب پیدایش یک قرارداد، میان دو نفر می شود که در این قرارداد ، صلح کننده را مصالح و کسی که به نفع وی ، صلحی صورت گرفته است ، صلح شونده یا متصالح می نامند . در انعقاد این قرارداد ، شرایط عمومی صحت معاملات ، از جمله قصد ، رضایت ، اهلیت و مشروعیت جهت قرارداد ، می بایست لحاظ شود تا عقد صلح ، صحیح باشد .
در این میان ، عقد صلح ، می تواند به شکل صلح عمری واقع شود که گاها به اشتباه ، تحت عنوان صلح عمران نیز نوشته می شود . سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، آن است که صلح عمری چیست و چه تعریفی می توان از آن ارائه نمود ؟ به همین مناسبت ، در این قسمت ، قصد داریم صلح عمری را تعریف نموده و کاربرد آن را شرح دهیم .
در تعریف صلح عمری ، به عنوان یکی از انواع قراردادهای صلح ، باید گفت که به موجب قرارداد صلح عمری ، یک شخص ، با استفاده از انعقاد یک صلح نامه ، مالکیت ملک خود را ، به شخص دیگری منتقل می کند . البته ، در انعقاد قرارداد صلح عمری ، یک شرط مهم وجود دارد و آن هم این است که ، تا زمانی که مُصالح ( صلح کننده ) زنده و در قید حیات است ، بتواند از منافع ملکی که صلح عمری کرده است ، استفاده نماید و صرفا بعد از فوت وی ، مالکیت متصالح ( صلح شونده ) ، بر مال ، کامل شود.
بر اساس تعریف صلح عمری ، می توان مشاهده نمود که این نوع قرارداد ، برای انتقال مال به دیگری ، از جمله واگذاری ملک به همسر یا فرزندان ، می تواند به صورت گسترده ای ، مورد استفاده قرار گیرد . از آن جهت که برخی والدین ، بیم آن را دارند که با واگذاری قطعی ملک ، فرزند در طول مدت حیات والدین خود ، اقدام به فروش آن نماید ، استفاده از قرارداد صلح عمری ، این مزیت را دارد که فرزندان ، از فروش یا تصرف در ملک مورد نظر ، تا پایان حیات صلح کننده ، ممنوع می شوند .
حتما بخوانید: صلح عمری و مزایای آن
سوالات صلح عمری
در قسمت قبل ، به بررسی این مطلب پرداخته شد که صلح عمری چیست و چه تعریفی از آن می توان ارائه نمود . بر اساس آنچه که اشاره شد ، صلح عمری ، به این معنا است که یک فرد ، مالکیت مالی را ، به دیگری انتقال می دهد ؛ به این شرط که تا پایان مدت حیات خود ، بتواند از منافع آن استفاده کند . اما کسانی که قصد انعقاد قرارداد صلح عمری ، به ویژه برای انتقال ملک به فرزند را دارند ، سوالات و ابهاماتی در خصوص این قرارداد دارند که در این قسمت ، به برخی از مهم ترین سوالات صلح عمری پرداخته و در بخش بعد، به این سوالات پاسخ می دهیم.
یکی از اصلی ترین و مهم ترین سوالات صلح عمری ، آن است که آیا پس از انعقاد قرارداد صلح عمری ، مالکیت مال مورد نظر ، به متصالح ( صلح شونده ) انتقال پیدا می کند یا خیر ؟ به عنوان نمونه ، در صورتی که پدر ، اقدام به انعقاد صلح عمری به نفع فرزند نموده و خانه ای را به نفع وی صلح عمری کرده باشد ، آیا سند ملکی ، به فرزند انتقال پیدا می کند ؟
دومین سوال مربوط به صلح عمری ، آن است که از چه زمانی ، متصالح ( صلح گیرنده ) می تواند از مال صلح شده به نفع خود ، استفاده کند ؟ آیا از زمانی که صلح عمری منعقد گردید ، متصالح ، قادر به استفاده از مال صلح شده می باشد ؟ به عنوان نمونه ، آیا می تواند آن را به فروش رسانده یا به دیگری انتقال بدهد ؟
سومین سوال مربوط به قرارداد صلح عمری ، آن است که اگر صلح گیرنده ( متصالح ) ، زودتر از صلح شونده ( مصالح ) فوت کند ، تکلیف عقد صلح عمری چیست ؟ آیا در این صورت ، عقد صلح عمری باطل می شود یا اینکه هنوز به قوت خود باقی است ؟
چهارمین سوالی که در خصوص صلح عمری وجود دارد ، آن است که آیا حتما باید صلح عمری را در دفترخانه اسناد رسمی منعقد نمود تا صحیح باشد ؟ به عبارت دیگر ، سوال این است که آیا اگر صلح عمری به صورت صلح نامه دستی ، بر روی برگه ای عادی نوشته شده باشد ، از اعتبار قانونی برخوردار است یا خیر ؟
پنجمین سوال صلح عمری ، آن است که در چه شرایطی می توان قرارداد صلح عمری را به هم زده و به اصطلاح حقوقی ، اقدام به فسخ صلح عمری نمود ؟ آیا مصالح ( کسی که مالی را صلح نموده است ) ، می تواند اقدام به بر هم زدن قرارداد صلح عمری نموده و متصالح را از مزایای ذکر شده در صلح نامه ، محروم سازد ؟
ششمین سوال صلح عمری در خصوص شرایط انعقاد صلح عمری می باشد ؛ با این توضیح که صلح کننده و صلح گیرنده ، برای انعقاد صلح عمری ، چه شرایطی باید داشته باشند ؟ علاوه بر اینها ، در متن صلح نامه ، چه مطالبی را می توان قید کرد که در صورت لزوم ، بتوان بعدها به استناد آن ، اقدام به بر هم زدن قرارداد صلح عمری نمود ؟
هفتمین سوال صلح عمری ، در خصوص مدارک لازم برای انعقاد قرارداد صلح عمری می باشد . همچنین ، این سوال نیز مطرح می شود که هزینه ها و مالیات های تعلق گرفته برای انتقال ملک به دیگران ، از طریق انعقاد صلح عمری ، چقدر است ؟
بیشتر بخوانید: صلح عمری برای فرزند
پاسخ مهم ترین سوالات صلح عمری
در قسمت های قبل ، ابتدا به تعریف صلح عمری پرداخته و مهم ترین سوالات صلح عمری را نیز مطرح نمودیم . سوالات صلح عمری ، در خصوص استفاده از این نوع قرارداد برای صلح نمودن دارایی به نفع دیگران ، تاثیرگذار هستند . به همین دلیل ، در این قسمت ، قصد داریم پاسخ مهم ترین سوالات صلح عمری را نیز ذکر نماییم .
در پاسخ به سوال اول صلح عمری در ارتباط با انتقال مالکیت به متصالح ، باید گفت که در همان زمانی عقد صلح عمری بسته می شود ، مالکیت مال صلح شده ، به متصالح منتقل می شود . انتقال سند ملکی به نام متصالح ، به این معنا است که متصالح ، مالک جدید و قانونی عین ملک صلح شده است ؛ اما مالک منافع آن ملک نمی باشد . لذا مالکیت منافع ، تا زمان فوت مُصالح ، در اختیار وی بوده و صلح گیرنده ، نمی تواند جلوی استفاده وی از منافع ملک صلح شده را بگیرد و به عنوان مثال ، او را از خانه خارج کند .
پاسخ به دومین سوال صلح عمری ، آن است که به محض انعقاد صلح عمری ، مصالح ، مالک مال صلح شده خواهد شد و می تواند تصرفات مالکانه ای همچون فروش ملک صلح شده را انجام دهد ؛ با این حال ، موقع فروش ملک صلح شده ، باید با خریدار شرط شود که حق مصالح برای سکونت در خانه صلح شده ، حفظ شود .
پاسخ به سومین سوال عمری ، آن است که اگر متصالح ، زودتر از مصالح فوت کند ، عقد صلح به عنوان یک عقد لازم ، همچنان به قوت خود باقی می ماند و به هم نمی خورد ؛ با این حال ، تا پایان فوت مصالح ، منافع ملک صلح شده ، در اختیار وی باقی می ماند و بعد از فوت صلح کننده ، به ورثه متصالح ، انتقال پیدا خواهد کرد .
در پاسخ به سوال چهارم صلح عمری ، باید گفت که صلح عمری ، لزوما نیازی به ثبت در دفترخانه اسناد رسمی ندارد و صلح نامه دستی نیز ، از اعتبار قانونی لازم ، برخوردار می باشد . با این وجود ، در خصوص صلح عمری برای انتقال ملک ، به نفع متصالح است که خواستار ثبت آن در محضر شود ؛ چرا که توان اثباتی صلح نامه محضری ، از صلح نامه دستی بیشتر بوده و نمی توان قرارداد صلح عمری محضری را ، مورد انکار و تردید قرار داد .
پاسخ به سوال پنجم صلح عمری ، آن است که صلح عمری ، نوعی عقد لازم می باشد . به این معنا که برای بر هم زدن عقد صلح عمری ، یا باید طرفین با هم آن را به هم بزنند یا اقاله نمایند و یا اینکه ، در قرارداد صلح عمری ، برای یکی از طرفین ، اختیار یا حق فسخ قرارداد پیش بینی شده باشد . به همین دلیل ، برخی اقدام به انعقاد صلح خیاری می کنند تا صلح کننده ، تحت شرایط مشخصی ، بتواند آن را به هم بزند .
پاسخ به سوال ششم صلح عمری آن است که طرفین ، باید عاقل و بالغ و توانایی تصرف در اموال خود را داشته باشند . همچنین ، قصد ، رضایت و مشروعیت جهت معامله صلح عمری ، می بایست لحاظ شود . علاوه بر اینها ، طرفین ، به موجب قرارداد صلح عمری ، می توانند شرایط دیگری را نیز برای انعقاد صلح عمری درج کنند ؛ به این صورت که بنا به خواست طرفین ، صلح عمری ، می تواند معوض یا غیر معوض باشد و یا اینکه ، صلح عمری ، مشروط به انجام اموری از جانب متصالح باشد .
در پاسخ به سوال هفتم صلح عمری ، باید گفت که انعقاد صلح عمری در محضر ، نیازمند ارائه مدارکی همچون سند ملکی ( اعم از منگوله دار یا تک برگی ) ، گواهی پایان کار ، استعلام دارایی و شهرداری و اداره ثبت می باشد . لازم به ذکر است که اگر عقد صلح عمری به صورت معوض باشد ، به میزان 5 درصد ، مالیات نقل و انتقال ملک دارد و اگر به صورت بلاعوض باشد ، مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی خواهد بود .
در ادامه بخوانید: نمونه قرارداد صلح عمری
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص سوالات صلح عمری در کانال تلگرام حقوق عقود و قراردادها عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون سوالات صلح عمری پاسخ دهند .
سوالات متداول
1- تعریف صلح عمری چیست ؟
صلح عمری قراردادی است که به موجب آن مالکیت مال به دیگری منتقل می شود اما استفاده از منافع آن تا پایان حیات صلح کننده در اختیار وی باقی می ماند که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید مقاله را مطالعه نمایید .
2- انتقال مالکیت در قرارداد صلح عمری از چه زمانی صورت می گیرد ؟
از زمان انعقاد صلح عمری مالکیت عین مال به صلح شونده یا متصالح منتقل می شود اما استفاده از منافع آن در اختیار صلح کننده باقی می ماند تا زمانی که فوت کند که شرح این موضوع در مقاله ذکر شده است .
3- آیا می توان قرارداد صلح عمری را فسخ نموده و به صورت یکجانبه آن را بر هم زد ؟
خیر امکان فسخ یکجانبه صلح عمری توسط مصالح و متصالح وجود ندارد ولی اگر حق فسخ برای یکی از طرفین وجود داشته باشد یا صلح عمری مشروط به شرایط خاصی باشد که تحقق نیابد می توان آن را به هم زد که شرح آن در مقاله آمده است .
منبع : سوالات صلح عمری
