انواع پژوهش را می‌توان بر اساس معیارهای مختلفی طبقه‌بندی کرد. یکی از رایج‌ترین شیوه‌ها، تقسیم‌بندی بر اساس اهداف پژوهش است.
بر این اساس، پژوهش‌ها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- پژوهش‌های بنیادی (Basic Research)
- پژوهش‌های کاربردی (Applied Research)
- پژوهش‌های توسعه‌ای (Developmental Research)
در ادامه، انواع پژوهش به صورت یک به یک و به طور کامل توضیح داده شده و ویژگی‌ها، کاربردها و نمونه‌های آن بررسی شده است.
پژوهش‌های بنیادی (Basic Research)
پژوهش بنیادی، پژوهشی است که به دنبال کشف ماهیت پدیده‌ها، اصول، قوانین و روابط علمی است. این نوع پژوهش، دانش نظری را گسترش داده و به پیشرفت مرزهای علمی کمک می‌کند. هدف پژوهش‌های بنیادی، بیشتر بر درک عمیق‌تر از مفاهیم علمی متمرکز است و معمولاً فاقد اهداف کاربردی و تجاری کوتاه‌مدت است.
ویژگی‌های پژوهش بنیادی
- تمرکز بر نظریه‌ها و اصول علمی: هدف اصلی این پژوهش‌ها گسترش دانش نظری است.
- فاقد اهداف عملی کوتاه‌مدت: نتایج این پژوهش‌ها ممکن است بلافاصله کاربردی نباشند.
- مبتنی بر نبوغ و خلاقیت پژوهشگر: پژوهش‌های بنیادی اغلب به خلاقیت و بینش علمی پژوهشگر وابسته‌اند.
کاربردهای پژوهش بنیادی
کشف قوانین جدید در علوم طبیعی مانند فیزیک یا شیمی.
توسعه نظریه‌های جدید در انجام پایان نامه علوم انسانی و علوم اجتماعی.
مقالات مرتبط
چگونه پژوهشگر شویم؟ نقشه راه یادگیری و شروع کسب و کار
فروردین ۳, ۱۴۰۴
مروری جامع به اصول و روش تحقیق
فروردین ۳, ۱۴۰۴
پژوهش علی (علت و معلولی) چیست؟
38 دقیقه پیش
مثال‌هایی از پژوهش های بنیادی
- مطالعه ساختار و عملکرد DNA.
- بررسی منشأ جهان و قوانین فیزیکی حاکم بر آن.
انواع پژوهش‌های بنیادی
- پژوهش‌های بنیادی محض: این پژوهش‌ها بدون در نظر گرفتن کاربردهای عملی و صرفاً برای گسترش دانش انجام می‌شوند.
- پژوهش‌های بنیادی راهبردی: هدف این پژوهش‌ها فراهم کردن زیرساخت علمی برای حل مسائل آتی است.
پژوهش‌های کاربردی (Applied Research)
پژوهش کاربردی، تلاشی برای حل مشکلات عملی و چالش‌هایی است که در دنیای واقعی وجود دارند. این نوع پژوهش از نتایج پژوهش‌های بنیادی استفاده کرده و دانش به‌دست‌آمده را در قالب راه‌حل‌های عملی به کار می‌گیرد که در انجام پایان نامه زیاد با آن مواجه می شویم.
ویژگی‌های پژوهش کاربردی
- حل مشکلات واقعی: این پژوهش‌ها بر اساس نیازهای واقعی جامعه یا صنعت انجام می‌شوند.
- نتایج کاربردی: نتایج پژوهش‌های کاربردی اغلب به طور مستقیم در دنیای واقعی قابل استفاده هستند.
- ارتباط نزدیک با صنعت و تجارت: این پژوهش‌ها اغلب با همکاری صنایع و سازمان‌ها انجام می‌شوند.
کاربردهای پژوهش کاربردی
- توسعه داروهای جدید برای درمان بیماری‌ها.
- طراحی و توسعه نرم‌افزارهای کاربردی.
مثال‌هایی از پژوهش کاربردی
- توسعه فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر برای کاهش آلودگی.
- طراحی سیستم‌های هوشمند برای مدیریت شهری.
تعریف یونسکو از پژوهش کاربردی: یونسکو پژوهش کاربردی را هرگونه پژوهش اصیل می‌داند که به منظور کسب آگاهی‌های جدید انجام می‌شود، اما همزمان اهداف علمی مشخصی را دنبال می‌کند.
پژوهش‌های توسعه‌ای (Developmental Research)
پژوهش‌های توسعه‌ای به نوآوری و بهبود فناوری‌ها، فرآیندها و محصولات می‌پردازند. این پژوهش‌ها از دانش به‌دست‌آمده از پژوهش‌های بنیادی و کاربردی برای ایجاد تغییرات مثبت در محصولات و خدمات استفاده می‌کنند.
ویژگی‌های پژوهش توسعه ای
- تمرکز بر نوآوری: این پژوهش‌ها به خلق فناوری‌ها، محصولات یا فرآیندهای جدید اختصاص دارند.
- کاربرد دانش موجود: پژوهش‌های توسعه‌ای از دانش موجود برای بهبود یا ایجاد نوآوری استفاده می‌کنند.
- ارتباط نزدیک با صنعت و بازار: این پژوهش‌ها معمولاً در همکاری با صنایع انجام می‌شوند.
کاربردهای پژوهش توسعه ای
- طراحی خودروهای برقی پیشرفته.
- توسعه سیستم‌های هوش مصنوعی برای مدیریت داده‌ها.
مثال‌هایی از پژوهش توسعه ای
- تولید گوشی‌های هوشمند با قابلیت‌های جدید.
- طراحی ربات‌های صنعتی برای افزایش بهره‌وری تولید.
انواع پژوهش از نظر منطق استدلال
یکی دیگر از معیارهای طبقه‌بندی پژوهش‌ها، منطق استدلال و شیوه نتیجه‌گیری در پژوهش است.
بر این اساس، پژوهش‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:
پژوهش‌های قیاسی (Deductive Research)
در پژوهش‌های قیاسی، پژوهشگر از قوانین و نظریه‌های کلی به موارد خاص پی می‌برد. این روش از کل به جز حرکت می‌کند.
ویژگی‌های پژوهش قیاسی
- مبتنی بر قوانین کلی و مفروضات شناخته‌شده.
- مناسب برای پژوهش‌های کمی و نظریه‌آزمایی.
مثالی از پژوهش قیاسی
«همه انسان‌ها فانی هستند. سقراط یک انسان است. بنابراین، سقراط فانی است.»
پژوهش‌های استقرایی (Inductive Research)
در پژوهش‌های استقرایی، پژوهشگر از مشاهدات جزئی به نتایج کلی می‌رسد. این روش از جز به کل حرکت می‌کند.
ویژگی‌های پژوهش استقرایی
- مبتنی بر مشاهده و تجربه.
- مناسب برای پژوهش‌های کیفی و کشف نظریه‌های جدید.
مثالی از پژوهش استقرایی
مشاهده مکرر اینکه «بهبود شرایط کاری کارکنان باعث افزایش بهره‌وری می‌شود» و نتیجه‌گیری کلی از این مشاهده.
چگونه نوع پژوهش مناسب را انتخاب کنیم؟
هدف خود را مشخص کنید
- اگر به دنبال گسترش دانش نظری هستید، پژوهش بنیادی مناسب است.
- اگر می‌خواهید مشکل خاصی را حل کنید، پژوهش کاربردی را انتخاب کنید.
- اگر به نوآوری و خلق فناوری علاقه دارید، پژوهش توسعه‌ای بهترین گزینه است.
حوزه پژوهش خود را در نظر بگیرید
نوع پژوهش شما به حوزه علمی یا صنعتی که در آن فعالیت می‌کنید بستگی دارد.
منابع و امکانات خود را ارزیابی کنید
برای انجام پژوهش‌های کاربردی و توسعه‌ای، دسترسی به منابع مالی و تجهیزات ضروری است.
از اینکه در این مقاله تحت عنوان انواع پژوهش با ما همراه بودید متشکریم؛ در انتها از شما دعوت می شود نظر خود را با ما در اشتراک بگذارید و همچنین به یاد داشته باشید در انجام پروژه های دانشجویی همواره می توانید از موسسه تزنویسان کمک بگیرید.
