تعریف مورد پژوهی و مطالعه موردی در روش تحقیق | موسسه تزنویسان

پژوهشگر مورد پژوهی در انجام مقاله ISI، یک «مورد» را انتخاب و آن را از جنبه های مختلف بیشمار بررسی می کند. مورد پژوهش مطالعه ای است که در طی آن اولا، یک مورد (مورد پژوهی تک موردی) یا تعداد محدودی از مورد ها (مورد پژوهی تطبیقی) در شرایط واقعی خود در مطالعه شده، دوما یافته های حاصل از این مطالعه به شیوه کیفی مورد تحلیل قرار می گیرد.

نظر رابرت یین در تعریف مورد پژوهی

مورد پژوهی، یک کاوش تجربی است که از منابع و شواهد چندگانه برای بررسی یک پدیده در بستر خودش و در شرایطی که مرز بین پدیده و زمینه آن به وضوح روشن نیست، استفاده می کند.

این مورد می تواند یک «واحد اداری» یا سیستم با حد و مرز مشخص و متشکل از عناصر و عوامل متعدد و مرتبط به هم باشد و یا می تواند یک برنامه، یک رویداد، یک نوع فعالیت خاص و یا یک فرد باشد.

مورد پژوهی چیست؟

منظور از مورد پژوهی در این شیوه «موضوع» پژوهش در انجام پروژه است. مورد، درواقع واحد تحلیلی است که درباره آن داده هایی را گردآوری می کنیم. مورد در مطالعه مورد پژوه، واحدی است که در پی درک کلیت آن هستیم. واحد تحلیل می تواند شخصی باشد که در پی ارائه درکی از او هستیم که با تصویر کلیت شرایط زندگی او همراه است. مورد می تواند یکی از اهداف اختصاصی پژوهش باشد که موضوعی را در شرایط واقعی یعنی بدون دست کاری بررسی می کند. در برخی از مطالعات، موضوع پژوهش، قضیه نیز نامیده شده است.

مقالات مرتبط

چگونه پژوهشگر شویم؟ نقشه راه یادگیری و شروع کسب و کار

مروری جامع به اصول و روش تحقیق

پژوهش علی (علت و معلولی) چیست؟

تفاوت مورد پژوهی با مطالعه های تجربی

در این است که مورد پژوهی بدون دست کاری محیط صورت می گیرد، در حالی که در مطالعه های تجربی پژوهشگر در محیط مداخله انجام میدهد. در عین حال مورد پژوه، با مطالعه های پیمایشی نیز تفاوت دارد. در مطالعه های پیمایشی قصد تعمیم وجود دارد، در حالی که در مورد پژوهی تعمیمی صورت نمی پذیرد.

در پژوهش به روش مورد پژوهی، برخلاف پژوهش های مداخله ای، پژوهشگر به دست کاری متغیر مستقل و مشاهده اثر آن بر متغیر وابسته نمی پردازد. همچنین، مانند پژوهشهای پیمایشی که در آن با انتخاب نمونه ای با حجم وسیع و معرف از جامعه درباره تعدادی از متغیرها به بررسی می پردازند، عمل نمی کند. بلکه به شناسایی و درک یک «مورد» اقدام می کند که این مورد می تواند یک «سیستم» با حد مرز مشخص و متشکل از عناصر و عوامل متعدد و مربوط به هم باشد.

اگر برای نگارش پروپوزال دکتری و کارشناسی ارشد خود نیاز به کمک دارید، به صفحه انجام پروپوزال مراجعه کنید.

هدف اساسی مطالعه مورد پژوهش چیست؟

هدف اساسی هر مطالعه مورد پژوهی، مشاهده تفصیلی ابعاد «مورد» تحت مطالعه و تفسیر مشاهده ها از دیدگاه کل گرا است. از این رو، مورد پژوهی بیشتر به روش کیفی و با تاکید بر فرایندها و درک و تفسیر آنها انجام می شود. «مه. د» حنان انتخاب می شود که نمایانگر وضعیت یا حالت کلی تحت مطالعه، یا مثالی از پدیده های مورد نظر باشد که پژوهشگر می خواهد درباره آنها به درک عمیقی دست یابد.

هدف کلی در هر مورد پژوهی، مشاهده تفضیلی ابعاد «مورد» تحت مطالعه و تفسیر مشاهده ها از دیدگاه کل گراد است. از این رو مورد پژوهی بیشتر به روش کیفی و با تأکید بر فرآیندها و درک و تفسیر آنها انجام میشود. «مورد» چنان انتخاب می شود که نمایان کننده وضعیت یا حالت کلی تحت مطالعه، یا مثالی از پدیده منظور نظر باشد که پژوهشگر می خواهد درباره آن به درک عمیقی دست یابد. (سرمد، بازرگان و حجازی، ۱۳۷۶).

از دیگر اهداف مورد پژوهی می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• کشف قسمت های جدید و مسائلی که نظریات محدودی در مورد آن وجود دارد یا قابل اندازه گیری نیستند.
• توصیف فرآیند یا اثرات یک رویداد یا مداخله خاص، به ویژه هنگامی که چنین اتفاقاتی در گروههای مختلفی رخ میدهد.
• توضیح یک پدیده پیچیده، اگرچه این مورد به طور معمول با اهداف اکتشافی همراه است، اما کوهان بیان می کند که این روش در واقع ممکن است برای اهداف توضیحی و پاسخ به پرسش های چگونه و چرا، قوی تر و مناسب تر باشد.

ویژگی های اصلی مورد پژوهی در روش تحقیق

مطالعه مورد پژوهی چهار ویژگی اصلی دارد که عبارت اند از:

• خاص گرا بودن؛ مطالعه مورد پژوهی بر وضعیت، رویداد، برنامه یا پدیده خاص تمرکن درنتیجه روش خوبی برای مطالعه مسائل عملی در زندگی واقعی است.
• توصیفی بودن؛ این روش، توصیفی مفصل از موضوع مورد مطالعه فراهم می سازد.
• اکتشافی بودن؛ به فهم بهتر موضوع مورد مطالعه کمک می کند. کشف روابط متقابل جدید، کشف چشم اندازهای تازه و کشف معانی جدید و بینش نو، همگی از اهداف مورد پژوهی است.
• و استقرایی بودن؛ غالب موردپژوهی ها، تکیه بر استدلال استقرایی دارند.

برای نگارش پایان نامه کارشناسی ارشد و انجام تز دکتری حرفه ای و قابل دفاع، یه صفحه سفارش پایان نامه مراجعه کنید.

انواع مورد پژوهی در روش تحقیق

بین دو نوع استراتژی مورد پژوهی را از هم متمایز می سازد. اگر مطالعه شامل یک مورد باشد مورد پژوه یگانه یا تک موردی و اگر مطالعه شامل چند مورد (بیش از یک مورد) باشد با مورد پژوهی چندگانه که به آن تطبیقی نیز گفته می شود، سروکار داریم. او همچنین هر کدام از این دو روش را از نظر گستره دید، به دو روش کل نگر و جزء نگر تقسیم می نماید.

بر این اساس مطالعات مورد پژوهی در عمل به چهار گروه مستقل به شرح زیر تقسیم می شوند.

• طرح های تک موردی کل نگر
• طرح های تک موردی جزءنگر
• طرح های چند موردی کل نگر
• طرحهای چند موردی جزء نگر

مطالعه موردی

مطالعه موردی، یک روش پژوهشی است که به تحلیل عمیق و دقیق یک مورد خاص یا پدیده خاص در یک زمینه مشخص می‌پردازد. این روش به پژوهشگران این امکان را می‌دهد تا از نزدیک به بررسی جزئیات، زمینه‌ها و تأثیرات یک موضوع بپردازند و نتایج حاصل از آن را به سایر موارد مشابه تعمیم دهند. در این بخش، به تعریف و ویژگی‌های مطالعه موردی، همراه با مثالی از کاربرد آن در پژوهش‌های علمی خواهیم پرداخت.

تعریف مطالعه موردی

مطالعه موردی (Case Study) یک رویکرد پژوهشی است که در آن یک یا چند مورد خاص (مانند فرد، گروه، سازمان یا رویداد) مورد بررسی قرار می‌گیرد. این روش به پژوهشگران اجازه می‌دهد تا درک عمیق‌تری از پدیده‌های پیچیده و چندبعدی پیدا کنند. مطالعه موردی معمولاً به صورت کیفی انجام می‌شود و می‌تواند شامل جمع‌آوری داده‌ها از طریق مشاهدات، مصاحبه‌ها، تحلیل متون و مستندات باشد.

ویژگی‌های مطالعه موردی

• عمق بررسی: مطالعه موردی به پژوهشگر این امکان را می‌دهد که به جزئیات و زمینه‌های خاص یک موضوع بپردازد. این نوع پژوهش معمولاً شامل تجزیه و تحلیل عمیق و دقیق اطلاعات است.
• تنوع داده‌ها: در این روش می‌توان از منابع مختلف داده، از جمله مصاحبه‌ها، مشاهدات، اسناد و تصاویر استفاده کرد. این تنوع می‌تواند به غنای اطلاعات و تحلیل کمک کند.
• قابلیت تعمیم: اگرچه مطالعه موردی معمولاً بر یک مورد خاص متمرکز است، اما با تحلیل عمیق می‌توان نتایج آن را به موارد مشابه تعمیم داد.
• انعطاف‌پذیری: این روش به پژوهشگران این امکان را می‌دهد که با توجه به شرایط و نیازهای پژوهش خود، روش‌ها و ابزارهای مختلفی را به کار ببرند.

مثالی از مطالعه موردی

موضوع: تأثیر شرایط کاری بر عملکرد کارکنان در بیمارستان

به عنوان یک مثال، فرض کنید پژوهشگری تصمیم به انجام یک مطالعه موردی در بیمارستانی خاص می‌گیرد. هدف این پژوهش بررسی تأثیر شرایط کاری بر عملکرد و کیفیت خدمات ارائه‌شده به بیماران است.

روش انجام مطالعه موردی

جمع‌آوری داده‌ها: پژوهشگر با استفاده از مصاحبه‌ها با کارکنان، مشاهدات مستقیم از محیط کار و تحلیل اسناد داخلی بیمارستان داده‌ها را جمع‌آوری می‌کند.

تحلیل داده‌ها: پس از جمع‌آوری داده‌ها، پژوهشگر به تجزیه و تحلیل اطلاعات می‌پردازد و به بررسی این موضوع می‌پردازد که آیا بهبود شرایط کاری می‌تواند منجر به افزایش کیفیت خدمات ارائه‌شده به بیماران شود یا خیر.

نتایج: در نهایت، پژوهشگر نتایج را مستند کرده و پیشنهادهایی برای بهبود شرایط کاری و افزایش کیفیت خدمات ارائه می‌دهد. همچنین، می‌تواند نتایج را با سایر بیمارستان‌ها یا سازمان‌ها مقایسه کند و به تعمیم یافته‌ها بپردازد.

مزایا و معایب مطالعه موردی

مزایا:

فهم عمیق: امکان درک عمیق از پدیده‌ها و تأثیرات آن‌ها.

تجزیه و تحلیل دقیق: قابلیت بررسی جزئیات و زمینه‌های خاص.

انعطاف‌پذیری: امکان استفاده از روش‌ها و منابع مختلف داده.

معایب:

• عدم تعمیم‌پذیری: نتایج ممکن است به راحتی به سایر موارد تعمیم داده نشوند.
• زمان‌بر بودن: جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها ممکن است زمان‌بر باشد.
• وابستگی به پژوهشگر: نتایج ممکن است به تفسیر و قضاوت پژوهشگر وابسته باشند.

مطالعه موردی یک روش مؤثر و ارزشمند در پژوهش‌های علمی است که به تحلیل عمیق و دقیق یک مورد خاص می‌پردازد. این روش می‌تواند به پژوهشگران کمک کند تا درک بهتری از پیچیدگی‌های پدیده‌ها، روابط و تأثیرات آن‌ها پیدا کنند. با این حال، پژوهشگران باید به محدودیت‌های این روش توجه داشته باشند و نتایج را با احتیاط تعمیم دهند.
استفاده از مطالعه موردی در پژوهش‌های اجتماعی، پزشکی و مدیریتی به ویژه کارایی بالایی دارد و می‌تواند به ایجاد تغییرات مثبت در فرآیندها و خدمات منجر شود.