فوت متهم در پرونده های کیفری

اصحاب دعوا به افرادی گفته می‌شود که شاکی و متهم یا خوانده و خواهان پرونده کیفری و حقوقی در حال رسیدگی در دادگاه هستند ، این افراد در دادگاه مخاطب جلسه دادرسی قرار می‌گیرند . اصحاب دعوا برای رسیدگی به امور دعوا می‌توانند وکیل تعیین کنند تا به جای آن ها در دادگاه حضور پیدا کند .

البته در برخی موارد همانند مواجهه ‌های شخصی دو طرف دعوا و اخذ اطلاع از آن ها و نیز شهادت دادن باید خود اصحاب دعوا چه متهم یا شاکی در پرونده کیفری رأساً در دادگاه حضور داشته باشند اما می‌توانند وکیل خود را نیز به همراه بیاورند .

حال ، پرسشی که ممکن است برای شاکی دعوا که دگیر رسیدگی و احقاق حق خود در دادگاه است پیش بیاید این است که اگر متهم در پرونده کیفری فوت کند چه اتفاقی می افتد ؟ آیا در صورت فوت متهم دعوا ، جریان رسیدگی متوقف می‌شود ؟ در این مقاله ضمن تعریف فوت یا مرگ متهم در پرونده های کیفری به تاثیری که این فوت در روند رسیدگی دعوا می گذارد نیز اشاره خواهیم کرد ؟




اثر فوت متهم در پرونده های کیفری
 پرونده کیفری ، پرونده ای است که یک طرف آن ممکن است شاکی خصوصی و یا نماینده جامعه (دادستان) باشد و طرف دیگر آن متهم است . مطابق ماده 6 قانون آیین دادرسی دادگاه ‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری و بند نخست آن ، در این مورد بیان کرده است که : تعقیب امر جزایی و اجرای مجازات که طبق قانون شروع شده باشد ، موقوف نمی شود ، مگر در این موارد :

 فوت یا مرگ متهم یا محکوم علیه در مجازات ‌های شخصی .

 ‌گذشت شاکی یا مدعی خصوصی در جرائم قابل گذشت .

  مشمولان عفو .

‌ نسخ مجازات قانونی .

 ‌اعتبار امر مختومه .

 مرور زمان در مجازات‌های بازدارنده .

‌تبصره - هرگاه مرتکب جرم قبل از صدور حکم قطعی مبتلا به جنون شود تا زمان افاقه تعقیب متوقف خواهد شد .

 پس با توجه به این ماده با فوت یا مرگ متهم ، امر تعقیب ، محاکمه و اجرای مجازات متوقف می‌شود ، زیرا برابر اصل شخصی بودن مجازات ‌ها ، فقط شخص مرتکب جرم مسئول اعمالی است که خودش به صورت غیر قانونی انجام داده است ، نه ورثه و اطرافیان او . مگر در مورد دیه .

 زمانی یک پرونده کیفری در دادگاه یا دادسرای عمومی و انقلاب مطرح می شود که یا شاکی این دعوا را مطرح کرده است یا خود دادستان به عنوان مدعی العموم یا ضابطین قضایی از نزدیک جرم را مشاهده و وقوع آن را به اطلاع دادسرا رسانده اند و یا افرادی جرم اتفاق افتاده را از نزدیک مشاهده کرده اند و با این که هیچ سود و ضرری در این دعوا ندارند به سبب وجدان عمومی با ضابطین قضایی تماس بر قرار کرده اند .

 در تمام این موارد رسیدگی به پرونده کیفری در دادسرای محل وقوع جرم شروع می شود و دادسرا دستور تعقیب متهم را اگر دستگیر نشده باشد به مامورین نیروی انتظامی ابلاغ می کند حال اگر در حین تعقیب یا رسیدگی به پرونده یا حتی اجرای حکم متهم پرونده کیفری فوت کند از موجبات توقف در رسیدگی به پرونده کیفری خواهد بود .

 به خصوص در جرائم مثل قصای و تعزیرات و حدود چون دیگر شخصی که مرتکب جرم بوده وجود ندارد تا با مجازات او بتوان احقاق حق یا اقناع وجدان عمومی کرد مگر این که دعوا مالی باشد که در این صورت از اموال و ماترک متوفی قبل از تقسیم ارث برداشته خواهد شد .



حتما بخوانید: دعاوی حقوقی و کیفری و تفاوت آن ها


بعد از فوت متهم چه کسی مسئول است ؟
قانون مجازات اسلامی مجازات های اصلی را قصاص ، حدود ، دیه و مجازات تعزیری دانسته است . در قصاص ، اجرای حدود و تعزیرات اگر متهم فوت کند تعقیب ، محاکمه و اجرای مجرات بنابر ماده 6 قانون آیین دادرسی دادگاه ‌های عمومی و اقلاب در امور کیفری منتفی می شود اما در مورد دیه که یکی از انواع مجازات ‌ها محسوب می‌شود بعد فوت یا مرگ متهم اجرای مجازات برای شاکی در پرونده کیفری قابل اعمال خواهد بود .

دیه باید از اموال متهم متوفی ، قبل از تقسیم ترکه پرداخت شود . به طور مثال ، اگر شخص الف مرتکب قتل غیر عمدی ناشی از حادثه رانندگی شود و خودش در حین محاکمه فوت کند ، ورثه او از حیث جنبه عمومی جرم یعنی حبس یا جزای نقدی ، مسئولیتی ندارند اما در مورد پرداخت دیه و خسارت به ورثه مقتول مسئولیت دارند و اگر ورثه الف ( راننده مقصر ) اموال به جا مانده ( ترکه ) از او را بپذیرند ، مسئول پرداخت دیه به خانواده مقتول هستند .

شاکی نمی تواند انتظار داشته باشد که خانواده یا وراث شخص فوت شده تقاص جرم مرتکب شده از سوی متهم پرونده کیفری را پس بدهند . مثلا به جای متهم فوت شده پدر ، برادر یا خواهر یا فرزند ، به زندان بروند یا شلاق بخورد یا هر مجازات فیزیکی را از طرف متهم فوت شده به ارث ببرند . حتی جزای نقدی ای که متهم در جریان رسیدگی به پرداخت آن محکوم شده بعد از فوت او پرداختش از عهده وراث برداشته می شود و این مجازات نقدی از اموال متهم وصول نخواهد شد ، به جز مجازات دیه که از اموال و ماترک متوفی پرداخت می شود .

 بعد از فوت یا مرگ متهم هیچ کس مسئولیتی در برابر قانون و شاکی پرونده کیفری ندارد مگر در مورد دعاوی که مجازات دیه را به همراه دارد که در این صورت دیه به شاکی یا در صورت نبودن شاکی به صندوق دولت پرداخت خواهد شد .



بیشتر بخوانید: اعتبار امر مختومه کیفری


برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد فوت متهم در پرونده های کیفری در کانال تلگرام موضوعات حقوقی حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون فوت متهم در پرونده های کیفری پاسخ دهند .





سوالات متداول


1- آیا بعد فوت متهم در پرونده کیفری وراث او مسئولیت دارند ؟
بعد از فوت متهم در پرونده های کیفری رسیدگی تعقیب و اجرای مجازات متوقف می شود و وراث او مسئولیتی نخواهند داشت که در متن مقاله توضیح داده شده است .


2- اگر پرداخت کننده دیه فوت کند پرداخت دیه منتفی خواهد شد ؟
تمامی مجازات های متهم با فوت او منتفی می شود مگر پرداخت دیه که قبل از تقسیم بین وراث از اموال او برداشت می شود .


3- اگر متهم مجازات پرداخت جزای نقدی داشته باشد با فوت متهم مانند دیه شاکی می تواند آن را از اموال او وصول کند ؟
تمامی مجازات ها با فوت متهم از بین می روند حتی جزای نقدی تنها دیه هست که باقی می ماند و می توان از اموال و ماترک متهم وصول کرد .

منبع : فوت متهم در پرونده های کیفری