ابطال دستورالعمل پذیرش بدون آزمون دکتری دانشگاه شهید بهشتی

با شکایت یکی از داوطلبان پذیرش بدون آزمون دکتری دانشگاه شهید بهشتی، هیات عمومی دیوان عدالت اداری بند 3 دستورالعمل جذب دانشجویان دکتری این دانشگاه را ابطال کرد. مقرره مورد اعتراض، تحصیل در دوره روزانه را یکی از شرایط پذیرش بدون آزمون در مقطع دکتری تعیین کرده بود.

شاکی به موجب دادخواستی ابطال دستورالعمل پذیرش بدون آزمون دوره دکتری دانشگاه شهید بهشتی سال تحصیلی 1399ـ 1398 را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

” ماده1 قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور مصوب 16/1/1396 که بیان می‌دارد: «دانشگاه‌ها، مراکز و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی و فرهنگستان‌ها و پارک‌های علم و فناوری که دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع قانونی ذی‌ربط می‌باشند، بدون رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه‌های دولتی به ویژه قانون محاسبات عمومی کشور، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون برگزاری مناقصات و اصلاحات و الحاقات بعدی آنها و فقط در چهارچوب مصوبات و آیین‌نامه‌های مالی، معاملاتی، اداری، استخدامی و تشکیلاتی مصوب هیأت امنا که حسب مورد به تأیید وزیران علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و در مورد فرهنگستان‌ها به تأیید رئیس جمهور و در مورد دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی وابسته به نیروهای مسلح به‌تأیید رئیس ستاد کل نیروهای مسلح می‌رسد، عمل می‌کنند.» پس از ابهامات ایجاد شده در قانون تشکیل هیأت‌های امنا دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی، با هدف احصای صلاحیت‌های آنان پیش‌بینی شده است.

بر اساس بند (ب) ماده 2 و ماده 10 قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب 18/5/1383، صلاحیت هیأت امنای دانشگاه صرفاً در محدوده اجرایی مورد شناسایی قرار گرفته و تعیین ضوابط پذیرش دانشجو را در صلاحیت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری قرار گرفته است؛ لذا تعیین ضوابط آموزشی برای پذیرش دانشجو در مقاطع مختلف تحصیلی خارج از حیطه صلاحیت‌های دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی است. با توجه به الزامات فوق‌الذکر، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اطلاعات، ضوابط پذیرش بدون آزمون در مقطع دکتری را بر اساس «آیین‌نامه پذیرش بدون آزمون استعداد درخشان در دوره تحصیلی دکتری به‌شماره 67272/18ـ 21/4/1393 و اصلاحیه آن به شماره 23720/21ـ 16/12/1393»، تعیین نموده است. با عنایت به این آیین‌نامه و عدم تصریح به لزوم تحصیل در دوره روزانه در مقطع تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد به عنوان شرط پذیرش بدون آزمون در مقطع دکتری، درج این شرط در دستورالعمل فراخوان پذیرش بدون آزمون دوره دکتری دانشگاه شهید بهشتی مصوب 4/2/1398، خلاف قوانین و مقررات عام کشور و خروج از صلاحیت‌های قانونی نهاد طرف شکایت است. لذا با استناد به ماده 12 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، درخواست ابطال دستورالعمل مورد نظر را دارم.”

متن مقرره مورد اعتراض به شرح زیر می‌باشد:

” 1ـ برای شرکت در فراخوان پذیرش بدون آزمون دکتری سال 1398 این دانشگاه، داشتن حداقل یکی از شرایط زیر الزامی است:

4ـ دانشجویان دانشگاه‌های سطح 1 حائز رتبه اول تا سوم مقطع کارشناسی و رتبه اول کارشناسی ارشد

…

3ـ متقاضی باید دانش آموخته دوره کارشناسی پیوسته روزانه دانشگاه‌های سطح یک یا دو باشد.

4ـ متقاضی باید دانش آموخته/دانشجوی نیمسال آخر دوره کارشناسی ارشد روزانه یکی ازدانشگاه‌های سطح یک باشد.

بند 6 ـ حداقل معدل کارشناسی ارشد رشته‌های علوم پایه و فنی مهندسی 17 و رشته‌های علوم انسانی و علوم اجتماعی و رفتاری 18 است. (بدون اعمال ضریب همترازی ) “



در پاسخ به شکایت مذکور، مشاور و رئیس و مدیر امور حقوقی دانشگاه شهید بهشتی به‌موجب لایحه شماره 133/340/ص ـ 13/7/1398 توضیح داده است که:

” ریاست محترم هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

با سلام

احتراماً؛ بازگشت به ابلاغیه واصله در رابطه با دادخواست خانم نفیسه فتحعلی علیه دانشگاه با موضوع درخواست ابطال دستورالعمل پذیرش بدون آزمون دوره دکتری دانشگاه شهید بهشتی (سال تحصیلی 1398ـ1399)، موضوع پرونده شماره 9809980905800573 به کلاسه 9802296) توضیحاتی به شرح ذیل را به استحضار می‌رساند:

1ـ در خصوص بند یک شرایط اختصاصی دستورالعمل اجرایی، وفق اصلاحیه آیین‌نامه «پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان در دوره دکتری» به شماره 237200/21ـ 16/12/1393، کسب حداقل 7 امتیاز از بند یک جدول «نحوه محاسبه امتیازات پژوهشی» الزامی است. با این توضیح که، طبق ابلاغیه شماره 299574/2ـ 16/12/1396 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، اختیار تعیین شاخص‌ها و نحوه محاسبه امتیازات جدول شماره یک آیین‌نامه فوق‌الذکر به دانشگاه‌های سطح یک تفویض شده است. لذا طبق دستورالعمل اجرایی پذیرش بدون آزمون دکتری سال 1398 دانشگاه، کسب حداقل 5 امتیاز از بند یک جدول فوق الزامی گردید. در این صورت، داوطلب باید برای کسب امتیاز مذکور حداقل یکی از موارد مندرج در این بخش شامل مقالات علمی پژوهشی (داخلی و خارجی) مرتبط با پایان‌نامه، گواهی ثبت اختراع مورد تأیید سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، برگزیدگی در جشنواره‌های علمی معتبر بین‌المللی و داخلی (خوارزمی، فارابی، رازی و ابن سینا) را داشته باشد. لذا احتساب شرط داشتن حداقل یکی از موارد فوق، مستقیماً برخاسته از نص صریح آیین‌نامه فوق‌الذکر و اصلاحیه آن است.

2 ـ در مورد بندهای چهار و پنج شرایط اختصاصی، طبق بند 1ـ 3 اصلاحیه آیین‌نامه «پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان در دوره دکتری»، تعیین میانگین همتراز شده هر یک از دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد منطبق بر دستورالعمل مصوب شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه است. لذا دانشگاه می‌تواند حسب ملاحظات مقرر در راستای جذب برترین استعدادها، میانگین دوره‌های مذکور را تعیین نماید.

3ـ طبق مفاد ماده 1 آیین‌نامه پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان در دوره تحصیلی دکتری به شماره 67272/21ـ 18/4/1393 «دانشگاه اختیار دارد… از بین دانش‌آموختگان دوره کارشناسی ارشد داخل کشور و مورد تأیید وزارت به صورت مازاد بر ظرفیت با رعایت شرایط زیر، پذیرش کند»، بر این اساس، اختیار پذیرش از بین دانش آموختگان کارشناسی ارشد مشروط بر آن که فارغ‌التحصیل دانشگاه داخل کشور و مورد تأیید وزارت علوم باشد، به دانشگاه‌ها واگذار شده است. توضیح آن که دانشگاه‌ها و دوره‌های مشمول پذیرش بدون آزمون دکتری سال 1398 تماماً از دانشگاه‌های داخلی مورد تأیید می‌باشند. (موضوع بندهای 2 و 3 شرایط اختصاصی.) بنابراین، ملحوظ نمودن هر یک از شرایط مقرر ذیل دستورالعمل اجرایی، قائم به نص صریح آیین‌نامه مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بوده است.

موضوع تدوین شرایط خاص توسط دانشگاه با مداقه در جداول ارزشیابی نیز عیان است. به نحوی که طبق جداول ارزشیابی مندرج در اصلاحیه آیین‌نامه صدرالاشاره به شماره 237200/21ـ 16/12/1393، سهم متنابهی از کل امتیاز داوطلب شامل شامل 30 امتیاز مصاحبه (جدول 3)، 11 امتیاز آموزشی (ردیف‌های 6 و 7 جدول 2) و بخشی از امتیاز پژوهشی (جدول 1) در اختیار دانشگاه پذیرنده است. در مورد اخیر، ابلاغیه شماره 299574/2ـ 16/12/1396 وزارت علوم در خصوص تفویض اختیار تعیین شاخص‌ها و امتیازات فعالیت‌های پژوهشی مندرج در جدول ارزشیابی فعالیت‌های پژوهشی به دانشگاه‌های سطح یک از یک سو و ذکر عبارت «تا… امتیاز» در ستون «نحوه ارزیابی» جداول یاد شده از سوی دیگر، حاکی از تأیید اعمال نظر دانشگاه پذیرنده در ارزشیابی فعالیت‌های پژوهشی متقاضی است. ملاحظه می‌گردد قوانین ناظر بر پذیرش استعدادهای درخشان، تعیین بخشی از امتیازات داوطلب را بر عهده دانشگاه قرار داده لذا دانشگاه می‌تواند جهت تعیین امتیازاتی که در حوزه اختیارات آن است، ضوابط مدنظر خود را اعمال نماید. بر این اساس، متقاضیانی که حائز شرایط دانشگاه نباشند، قادر به کسب امتیازات فوق‌الذکر نخواهند بود. با عنایت به لزوم کسب حداقل 60 امتیاز از مجموع فعالیت‌های پژوهشی، آموزشی و مصاحبه، عدم کسب امتیازات در اختیار دانشگاه موجب عدم پذیرش قطعی متقاضی می‌گردد. لذا آنچه تحت عنوان ضوابط خاص یاد شده، تخطی از شرایط پذیرش منعکس در قوانین بالادستی نبوده و تماماً در چارچوب آیین‌نامه پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان در دوره تحصیلی دکتری می‌باشد. خاطر نشان می‌سازد طبق ماده یک اصلاحیه آیین‌نامه «پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان در دوره تحصیلی دکتری»، دانشگاه‌ها در جذب دانشجو از طریق این آیین‌نامه مخیر بوده و ضوابط حداقلی متنازع فیه محمول بر کیفیت اعمـال اخـتیار یاد شـده است. از این رو، تعـیین ضـوابط یاد شده در مصادیق، خـروج از حدود اختیارات نمی‌باشد. لذا با توجه به توضیحات ارائه شده و با عنایت به اینکه کلیه اقدامات و مصوبات دانشگاه در حیطه اختیارات قانونی و مطابق با ضوابط و مقررات موجود صورت گرفته و به تصویب رسیده است، صدور دستور مقتضی مبنی بر رد درخواست مطروحه  از سوی شاکی از آن مرجع محترم مورد استدعا است. “

هیأت عمومی دیـوان عدالت اداری در تاریخ 6/10/1399 با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.



رأی هیأت عمومی

الف: اولاً به موجب جزء 4 صرفاً دانشجویان دانشگاه‌های سطح 1 به موجب بندهای 3 و 5 صرفاً دانش آموختگان دوره کارشناسی پیوسته روزانه دانشگاه‌های سطح یک یا دو و به موجب بند 4 صرفاً دانش آموختگان یا دانشجویان دوره کارشناسی ارشد روزانه دانشگاه‌های سطح یک واجد شرایط شرکت در فراخوان می‌باشند و دیگر دانشجویان یا دانش آموختگان حق شرکت در فراخوان را ندارند. ثانیاً به موجب ماده 1 آین نامه پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان در دوره تحصیلی دکتری مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، محدودیتی از حیث سطح دانشگاه، روزانه یا شبانه بودن دوره تحصیل تعریف نشده است. ثالثاً دانشگاه برای اعمال محدودیت‌های مذکور فاقد اختیار قانونی بوده است. با توجه به مراتب مذکور جزء 4 از بند 1 و بند‌های 3 و 4 فراخوان مورد اعتراض خارج از حـدود اختیار و مغـایر بند 9 اصل 3 قانون اساسی است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود.

ب: نظر به اینکه به موجب بند 1ـ 3 اصلاحیه آیین‌نامه مذکور، میانگین همتراز شده در هر یک از دوره‌های مربوط طبق دستورالعمل مصوب شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه می‌باشد لذا افزایش سقف معدل در دوره کارشناسی ارشد در علوم انسانی از اختیارات دانشگاه است و ابطال نشد.

منبع: ابطال دستورالعمل پذیرش بدون آزمون دکتری دانشگاه شهید بهشتی