مراحل خواب

خواب یکی از رفتارها و نیازهای مهم های انسان است . در حین خواب با وجود اینکه بدن آرام است ولی مغز کاملا فعال است . خواب به معنی عدم توانایی و عدم وجود اراده در کنترل محیط فیزیکی  همراه با کم شدن سطح هوشیاری و غیر فعال شدن عضلات بدن . خواب یک پدیدە اتفاقی نیست بلکه خواب یک پدیدە بسیار سازمان یافته و دارای ساختار مشخصی است که از یک الگوی دوره ای پیروی می کند.  خواب چند مرحله دارد و با گذشت زمان و بیشتر شدن اطلاعات ما از  فعالیت های مغز در هنگام خواب از چرخه و مراحل خواب اطلاعات بیشتری به دست می آوریم . سوالات زیادی در مورد خواب در ذهن وجود دارد مثلا رویا و خواب دیدن ، یا اینکه نحوه به یاد ماندن رویاها یا نماندنشان برای بسیاری از ما جای سوال دارد و حتی مهم تر اینکه چرا می خوابیم ؟ و جواب اینها در مراحل خواب است . در ادامه این مقاله مراحل خواب را بیان می کنیم . 




مرحله اول خواب
مرحله اول خواب ، خواب NON REM یعنی خواب بدون حرکات سریع چشم است . خواب دیدن در این مرحله بسیار کم است و اگر هم خواب ببینیم فراموش می کنیم . خواب NON REM به 4 مرحله تقسیم می شود ، از مرحله اول که خواب خیلی سبک است تا مرحله 4 که خواب عمیق است . تقریبا 75 % خواب در جوانان مربوط به خواب NON REM است . 

مرحله 1 : این مرحله شروع خواب بوده و یک مرحله سبک و کوتاه است و دوره گذر بین خواب و بیداری است . در این مرحله مغز امواج تتا تولید می کند . حرکات آهسته و چرخشی نیز در چشم دیده می شود . این مرحله بین 1 تا 5 دقیقه طول می کشد . 
مرحله 2 : در این مرحله دوک های خواب در مغز تولید می شوند ، دمای بدن کم شده و ضربان قلب کمتر می شود . 
مرحله 3 : این مرحله تقریبا 4 تا 6 % از زمان کل خواب را در بردارد . این مرحله مرحله گذر از خواب سبک به خواب عمیق است . 
مرحله 4 : در این مرحله امواج دلتا در مغز بیشتر می شود . این مرحله از خواب NON REM مرحله خواب عمیق است وحدود 30 دقیقه طول می کشد . این مرحله عمیق ترین مرحله خواب است و بیدار شدن در این مرحله بسیار دشوار است و معمولا با یک صدای بسیار بلند فرد بیدار می شود . 
حتما بخوانید: چگونه کیفیت خواب را بالا ببریم


مرحله دوم خواب
مرحله دوم خواب ( که در واقع مرحله پنجم می باشد ) خواب REM است که به معنی خواب با حرکات سریع چشم می باشد . در این مرحله امواج مغزی با دامنه کم و فرکانس های مخلوط است . خواب دیدن در این مرحله رخ می دهد و اگر فرد در این مرحله در حال خواب دیدن از خواب بیدار شود خوابش را به یاد می آورد . ضربان قلب ، فشار خون و میزان تنفس افزایش می یابد  . خواب REM در هفته سی ام بارداری در جنین شروع می شود . در این مرحله فعالیت ذهنی بسیار زیاد می شود و تونوس عضلانی نیز از بین می رود . در این دوره بر خلاف خواب آرام فعالیت سمپاتیک بر پاراسمپاتیک غلبه میکند و به دنبال آن خون به سوی عضلات و اندام های خارجی تر هدایت می شود . 
چهار تا پنج دوره REM در طول شب وجود دارد که زمان آنها در هر مرحله نسبت به مرحلە قبل افزایش می یابد . مدت زمان چرخه های NREM-REM تقریبا 90 دقیقه است ، اما ممکن است از 70 تا 120 دقیقه متغیر باشد. خواب دلتا یا موج کوتاه در یک سوم اول شب ، نمایان تر است.  درحالی که نسبت خواب REM در یک سوم آخر شب بیشتر می شود . صرف نظر از اینکه زمان خواب ما ساعت 9 شب ، 11 شب یا 1 بعد از نیمه شب باشد ، یک خواب معمول شبانه با یک دورۀ خواب عمیق شروع می شود و با خواب REM ادامه می یابد. اگر ما نزدیک صبح بخوابیم ، خواب REM نسبت به حالت طبیعی ، زودتر ظاهر می شود و در نتیجه خواب دلتا ممکن است دیرتر ظاهر گردیده و کوتاه تر باشد . 

منابع : ارزیابی قابلیت ویژگی های زمانی ، فرکانسی سیگنال EEG  و ویژگی های مستخرج از تبدیل بسته موجک در تفکیک مراحل خواب یا استفاده از شبکه SOM  ؛ فریده ابراهیمی ، محمد میکائیلی
بررسی مروری اثرات محرومیت از خواب بر یادگیری و حافظه : نقش هورمونهای جنسی ؛ حکیمه سعادتی و همکاران
اختالالات خواب و رؤیا : جنبه های روانشناسی و پاتوفیزیولوژی  ؛ محمد بلوچی انارکی ، صادق رحیمی

در ادامه بخوانید: عوامل موثر بر زمان خواب و بیداری



سوالات متداول


1- مراحل خواب چیست ؟
خواب یک پدیدە اتفاقی نیست بلکه خواب یک پدیدە بسیار سازمان یافته است که مراحلی دارد و در متن مقاله شرح داده شده است.




2- مرحله اول خواب چیست ؟
مرحله اول خواب ، خواب NON REM یعنی خواب بدون حرکات سریع چشم است که خود چهار مرحله دارد و در متن توضیح آن ارائه شده است.




3- مرحله دوم خواب چیست ؟
مرحله دوم خواب ( که در واقع مرحله پنجم می باشد ) خواب REM است که به معنی خواب با حرکات سریع چشم می باشد که در متن مقاله توضیح آن ارائه شده است.

منبع : مراحل خواب