شرایط قیم

در جواب سوال قیم کیست باید گفت قیم کسی است که وظیفه دارد امور مالی و گاها غیر مالی محجور را بدست بگیرد و من جمله شرایط قیم این است که باید خود محجور یا ورشکسته نباشد ، به جرایمی همچون کلاهبرداری محکوم نشده باشد و یا به فساد اخلاقی معروف نباشد .





یکی از مسائل مهمی که در خصوص حمایت از محجوران مطرح می شود این است که در صورتی که ولی و وصی برای او وجود نداشته باشد ، چه کسی عهده دار حمایت از آنان ، مراقبت از آنها و اداره امور مالی و غیر مالی ایشان است . ترتیبی که در فقه و قانون مدنی برای این امر پیش بینی شده است را می توان این تعیین قیم برای محجوران دانست که مقررات مخصوص به خود را دارد .

البته تنها برخی از افراد هستند که نیاز به قیم دارند و فردی که به قیمومت منتصب می شود باید شرایطی داشته و از ویژگی های لازم برای انجام این کار برخوردار باشد و برای نصب او به عنوان قیم باید تشریفاتی طی شود و همچنین وظایف و اختیارات قیم نیز در قانون پیش بینی شده است و در صورتی هم که قیم از وظایف خود تخطی کرد می توان وی را عزل کرد . 

به همین مناسبت در این مقاله به این پرسش ها پاسخ می دهیم که اولا قیم کیست و چه وظایفی دارد و سپس به این می پردازیم که شرایط قیم چیست و در چه صورت یک فرد را می توان به عنوان قیم منتصب کرد و در آخر هم به این موارد می پردازیم که نحوه تعیین و نصب قیم و درخواست برای این امر به چه طریق ممکن است .




قیم کیست
مطابق قانون مدنی کسانی که به اصطلاح محجور هستند یعنی توانایی تصرف در امور مالی یا انجام امور غیر مالی خود را ندارند ، باید کسی را داشته باشند تا در انجام این امور به آنها کمک کند و این محجورین به سه دسته صغار، اشخاص غیر رشید و مجانین تقسیم می شوند . مثلا صغیر کسی است که به سن بلوغ نرسیده است ، غیر رشید یا سفیه طبق ماده یعنی، بعلاوه مجنون یا دیوانه که همگی محجور هستند .

موارد نصب قیم برای محجورین در قانون مدنی ماده 1218 مشخص شده است که به شرح زیر است : 

1" برای صغاری که ولی خاص ندارند.

2برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها بوده و ولی خاص نداشته باشند.

3 برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها نباشد . "

در صورتی که محجور ، ولی خاص ، یعنی پدر یا جد پدری نداشته باشند ، باید شخص واجد صلاحیت دیگری به قیمومت او منتصب شود . در صورتی که پدر فوت کرده باشد ، این وظیفه بر عهده جد پدری یا پدر بزرگ آنهاست و اگر او هم فوت کرده باشد ، در صورتی که پدر یا جد پدری به موجب وصیت ، شخصی را برای اداره امور آنها پیش بینی کرده باشند ، به این شخص وصی گفته می شود . اما اگر در وصیت شان وصی هم تعیین نکرده باشند ، دادگاه کسی را تعیین می کند که به او قیم می گویند تا مواظبت از شخص محجور و نمایندگی او را بر عهده بگیرد .

حتما بخوانید : تعیین قیم و موارد آن






شرایط قیم
بر اساس قانون مدنی ، از آن جهت که قیم اداره امور و اموال شخص محجور را بر عهده دارد ، بایستی شرایطی داشته باشد تا بتواند این وظایف را بهتر انجام بدهد . بر اساس ماده 1192 قانون مدنی ، اگر محجور مسلمان باشد ، نمی توان قیم غیر مسلمان برای او تعیین کرد . همچنین ، بر اساس ماده 1231 قانون مدنی ، برخی از افراد را نمی توان به عنوان قیم برای محجور تعیین کرد . این افراد عبارتند از : 

1 "کسانی که خود تحت ولایت یا قیمومت هستند .

2 کسانی که به علت ارتکاب جنایت یا یکی از جنحه‌های ذیل به موجب حکم قطعی محکوم شده باشند : سرقت ، خیانت در امانت ، کلاهبرداری ، اختلاس ، هتک ناموس یا منافیات عفت ، جنحه نسبت به اطفال ، ورشکستگی به تقصیر .

3 کسانی که حکم ورشکستگی آنها صادر و هنوز عمل ورشکستگی آنها تصفیه نشده است .

4 کسانی که معروف به فساد اخلاق باشند .

5 کسی که خود یا اقربای طبقه اول او دعوایی بر محجور داشته باشد . "

بنابراین ، واضح است که قیم باید دارای صفت امانت باشد و صلاحیت ها و شایستگی های اخلاقی لازم برای حمایت از محجوران را داشته باشد .

در صورتی که خویشاوندان شخص محجور توانایی قیم شدن داشته باشند ، بر دیگران اولویت خواهند داشت و دادگاه یک یا چند نفر از آنان را به سمت قیمومت تعیین می کند . از میان خویشاوندان شخص محجور طبق ماده 61 قانون امور حسبی ، در صورتی که مادر ازدواج مجدد نکرده باشد، برای سمت قیمومت محجور اولویت دارد : " پدر یا مادر محجور مادام که شوهر ندارد با داشتن صلاحیت برای قیمومت بر دیگران مقدم می‌باشد ." همچنین در ماده بعدی بیان شده است که : " در صورتی که زن محجور بشود ، شوهر وی با داشتن صلاحیت بر دیگران مقدم است . "

به موجب ماده 1251 : " هرگاه زن بی شوهری ولو مادر مولی علیه که بسمت قیمومت معین شده است، ازدواج نماید، باید مراتب را درظرف یک ماه از تاریخ ازدواج به دادستان حوزه اقامت خود یا نماینده او اطلاع دهد. در این صورت دادستان یا نماینده او با رعایت وضعیت جدید آن زن، تقاضای تعیین قیم جدید و یا ضم ناظر می کند."

بیشتر بخوانید : حدود اختیارات قیم


وظایف قیم
پس از این که دانستیم قیم کیست و شرایط قیم کدام است این سوال بوجود می آید که وظایف قیم کدام است و او چه تکالیفی را باید در قبال محجور انجام دهد. 

1 طبق ماده 1235 قانون مدنی : "مواظبت شخص مولی علیه و نمایندگی قانونی او در کلیه‌ امور مربوط به اموال و حقوق مالی او با قیم است. " به علاوه قیم وظایف غیر مالی هم دارد من جمله موردی که در ماده 85 قانون امور حسبی بیان شده است : "ولی یا قیم می‌ تواند در صورتی که مقتضی بداند به محجور اجازه اشتغال به کار یا پیشه‌ای بدهد و در این صورت اجازه نامبرده شامل‌ لوازم آن کار یا پیشه هم خواهد بود. "

2 قیم در راستای انجام وظایف مالی خود ، به محض این که نصب می شود ، باید فهرستی از اموال محجور تهیه کند و به دادستان تقدیم کند . ماده 1236 این قانون در همین راستا می گوید : " قیم مکلف است قبل از مداخله در امور مالی مولی علیه صورت جامعی از کلیه‌ دارایی او تهیه کرده و یک نسخه از آن را به امضای خود برای دادستانی که مولی علیه در حوزه‌ آن سکونت دارد بفرستد و دادستان یا نماینده‌ او باید نسبت به میزان دارایی مولی علیه تحقیقات لازمه به عمل آورد. "

3 وظیفه دیگر قیم ، تسلیم حساب تصدی خود به دادستان است که در ماده 1244 بیان شده است : "قیم باید لااقل سالی یک مرتبه حساب تصدی خود را به مدعی‌ العموم یا نماینده او بدهد و هرگاه در ظرف یک ماه از تاریخ مطالبه ‌مدعی‌العموم حساب ندهد به تقاضای مدعی‌العموم معزول میشود."

4 به علاوه یکی از مهم ترین وظایف قیم این است که نفقه افراد واجب النفقه تحت سرپرستی محجور را بپردازد و هزینه مربوط به درمان محجور را پرداخت کند. طبق ماده 82 قانون امور حسبی : " قیم باید هزینه زندگانی محجور و اشخاص واجب‌النفقه او و همچنین هزینه معالجه آنها را در بیمارستان و غیره و هزینه لازم دیگر از قبیل‌ هزینه تربیت اطفال محجور را بپردازد و اگر محجور دیوانه باشد باید به حسب اقتضاء در خانه یا تیمارستان تحت معالجه قرار داده شود. "

5 همانطور که گفته شد ، قیم وظایف غیر مالی هم دارد که از جمله این وظایف در ماده 85 قانون امور حسبی بیان شده است : " ولی یا قیم می‌تواند در صورتی که مقتضی بداند به محجور اجازه اشتغال به کار یا پیشه‌ ای بدهد و در این صورت اجازه نامبرده شامل‌ لوازم آن کار یا پیشه هم خواهد بود. "

6 وظیفه غیر مالی دیگر قیم این است که در همه موارد مصلحت محجور را در نظر بگیرد و برای تربیت او کوشش کند . ماده 79 قانون امور حسبی در همین مورد بیان می کند : " قیم باید در تربیت و اصلاح حال محجور سعی و اهتمام نماید و در امور او رعایت مصلحت را بنماید. "

7 به علاوه قیم می تواند برای مجنون ، با اجازه تشخیص پزشک ، همسر اختیار کند  یا تقاضای طلاق فرد مجنون را به دادگاه بدهد که شرایط آن در ماده 88 قانون امور حسبی بیان شده شده است : " در صورتی که پزشک ازدواج مجنون را لازم بداند قیم با اجازه دادستان می‌ تواند برای مجنون ازدواج نماید و هر گاه طلاق زوجه مجنون لازم باشد به پیشنهاد دادستان و تصویب دادگاه قیم طلاق می‌ دهد. "

همچنین قیم اگر در مسئولیت خود کوتاهی کند ، مسئول خسارتی خواهد بود که به اموال محجور وارد شده است . ماده 1238در همین راستا می گوید : " قیمی که تقصیر در حفظ مال مولی علیه بنماید مسئول ضرر و خساراتی است که از نقصان یا تلف آن مال حاصل شده اگر چه نقصان یا تلف مستند به تفریط یا تعدی قیم نباشد . "

بیشتر بخوانید : استعفای قیم


نحوه درخواست تعیین و نصب قیم
پیش از این که به این پرسش پاسخ دهیم که نحوه درخواست تعیین و نصب قیم به چه ترتیب است ، به این می پردازیم که چه کسانی می توانند برای تعیین و نصب قیم درخواست دهند.

در صورتی که یک محجور وجود داشته باشد ، وظیفه والدین او است تا از دادستان بخواهد برای او قیم نصب کند . طبق ماده ماده 1219 قانون مدنی : " هر یک از ابوین مکلف است در مواردی که به موجب ماده‌ی قبل باید برای اولاد آن‌ها قیم معین شود مراتب را به دادستان حوزه‌ اقامت خود و یا به نماینده‌ او اطلاع داده و از او تقاضا نماید که اقدام لازم برای نصب قیم به عمل آورد. " در صورتی که والدین او فوت کرده باشند ، این وظیفه بر عهده نزدیکان اوست.

علاوه بر این موارد طبق ماده 55 قانون امور حسبی : " شهرداری و اداره آمار و ثبت احوال و مامورین آنها و دهبان و‌ بخشدار در هر محل مکلفند پس از اطلاع به وجود صغیری که محتاج به تعیین قیم است به دادستان شهرستان حوزه خود اطلاع دهند. " 

اشخاص مذکور باید به اداره سر پرستی دادسرای محل اقامت محجور ، دادخواست نصب قیم بدهند و دادسرا پس از بررسی و احراز محجور بودن فرد ، برای نصب قیم اقدام می نماید .

این درخواست را باید همراه با مدارک زیر به دادسرا تحویل دهند . در ادامه یک نمونه درخواست تعیین قیم برای محجور را مشاهده می کنید .

1 مدارک شناسایی متقاضی قیمومت من جمله شناسنامه و کارت ملی 

2 گواهی مبنی بر فوت پدر یا جد پدری محجور . ( این گواهی می تواند اعم از گواهی فوت ، شناسنامه باطل شده یا گواهی انحصار وراثت باشد )

3 مدارک شناسایی یعنی کارت ملی و شناسنامه محجور 

نمونه درخواست تعیین قیم

دادستان محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان ..... (دایره سرپرستی) احتراما به استحضار می رساند، ..... فرزند .... به شماره ملی .... با استناد به گواهی فوت ضمیمه شده پدر خود را در تاریخ ..... پدر خود را از دست داده است و جد پدری وی در تاریخ .... فوت شده است که گواهی آن نیز ضمیمه شده است . اینجانب به عنوان والده صغیر ذکر شده، با استناد مواد 1219 و بند 1 ماده 1218 قانون مدنی خواستار نصب قیم با نظر به حق اولویت موضوع ماده 61 قانون امور حسبی می باشم .

اقامتگاه صغیر:

محل اقامت متقاضی:

امضا متقاضی:

بیشتر بخوانید : قیمومت


نحوه تعیین و نصب قیم
همان طور که گفته شد ، در صورتی که شخص محجوری وجود داشته باشد ، وظیفه والدین اوست تا از دادگاه بخواهند برای او قیم نصب کند و در صورتی که آن ها در قید حیات نباشد این وظیفه بر عهده خویشاوندان و سپس شهرداری ، اداره آمار و نهاد هایی مانند اینها می باشد. همچنین ، دادستان خود راسا می تواند از دادسرا بخواهد تا برای محجور قیم نصب کنند. 

در صورتی که حجر فرد برای دادگاه محرز نباشد ، ابتدا باید بررسی های مربوط به آن انجام گیرد و گواهی حجر برای او صادر شود . 

سپس دادگاه بررسی های مربوط به نصب قیم را انجام می دهد و می تواند یک یا چند فرد را که صالح تشخیص داد ، به سمت قیمومت منتصب کند . شخص منتخب دادگاه می تواند سمت قیمومت را رد کند . در صورت قبول این سمت ، قیم باید بلافاصله پس از این که مطلع شد ، انجام وظایف خود را آغاز کند . 

در صورتی که قیم به هر دلیلی صلاحیت نداشته باشد ، می تواند از طرف دادگاه از سمت خود عزل شود که پیشنهاد می شود برای اطلاع از این موارد ، مقاله زیر را در ادامه مطالعه کنید .

در ادامه بخوانید : موارد عزل و انعزال قیم
برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد قیم کیست و شرایط آن به کانال تلگرام موضوعات حقوقی مراجعه کنید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون قیم کیست و شرایط آن پاسخ دهند .





آخرین اخبار مرتبط با قیم و شرایط آن



13 اردیبهشت 1400
به موجب دستورالعمل بانک مرکزی، افتتاح حساب برای افراد کمتر از 18 سال در قالب پنج شکل می‌ تواند انجام شود که در شکل اول، افتتاح حساب توسط ولی یا قیم یا وصی (با حکم) به نام خود طفل امکان‌پذیر بوده و برداشت از حساب توسط ولی یا قیم یا خود طفل پس از بلوغ و با ارائه حکم رشد امکان پذیر می باشد.

11 اردیبهشت 1400
مطابق نظر اکثریت قضات در نشست قضایی استان مرکزی، با توجه به ماده 11 قانون آیین دادرسی مدنی که اقامتگاه محجور را اقامتگاه ولی یا قیم وی دانسته، در دعوا علیه محجور، دادگاه صالح، دادگاه محل اقامت ولی یا قیم وی می باشد.





سوالات متداول


1- قیم کیست ؟
قیم کسی است که وظیفه اداره امور مالی و غیر مالی محجور را بر عهده دارد که نحوه نصب و حدود اختیارات و وظایف آن در متن مقاله توضیح داده شده است .


2- شرایط قیم کدام است ؟
من جمله شرایط قیم می توان به این موارد اشاره کرد که قیم نباید به فساد محجور باشد و به جرایمی مانند کلاهبرداری محکوم نشده باشد و خود تحت قیمومیت نباشد و ورشکسته هم نباشد که در متن مقاله به جزئیات این شرایط پرداخته شده است .


3- برای چه کسانی باید قیم انتخاب کرد ؟
برای محجوران باید قیم انتخاب کرد که این محجوران عبارتند از صغار یا افراد زیر سن بلوغ و افراد غیر رشید و مجانین که در متن مقاله نحوه نصب قیم و دیگر موارد مربوط به آن توضیح داده شده است .

منبع : شرایط قیم