انواع سندهای تجاری

اسناد تجاری، گروهی از اسناد بوده که در انواع معاملات تجاری و غیر تجاری، استفاده می شوند. اسناد تجاری، به دو دسته اسناد تجاری عام و خاص، تقسیم می گردند. اسناد تجاری در معنای عام، تمامی سندهای تجاری، از جمله اوراق قرضه و سایر موارد را در بر می گیرد. چک سفته و برات، انواع سند های تجاری در معنای خاص آن هستند که جایگزین پول نقد، در معاملات می شوند.

به طور کلی و بر اساس قانون، می توان اسناد را به اسناد عادی و اسناد رسمی، تقسیم بندی نمود. اسناد رسمی، اسنادی هستند که در دفاتر اسناد رسمی و توسط مامورین صلاحیت دار، تنظیم می گردند. اسناد عادی، دسته ای دیگر از اسناد بوده که بر خلاف اسناد رسمی، توسط افراد عادی و نه در دفاتر اسناد، تنظیم شده؛ اما با این وجود، قابلیت ارائه در محاکم را دارند.

با توجه به رواج امور مربوط به تجارت، پاره ای از اسناد نیز به این امر، اختصاص داده شدند که در قانون تجارت، موارد استفاده از آن ها، نحوه و تشریفات صدور و قابلیت استناد به آن ها در دعاوی مختلف، مورد پیش بینی قرار گرفته که به آنها، اسناد تجاری گفته می شود. از آنجا که اسناد تجاری و انواع آن، تشریفات صدور مخصوص به خود را دارند، اطلاع از قواعد مربوط به آن ها، برای دست اندرکاران این اسناد، ضروری به نظر می رسد. 

از این رو، در این مقاله، قصد داریم، بررسی کنیم که اسناد تجاری چیست و کاربردهای آن، کدام است؛ سپس، مصادیق و انواع سند های تجاری را بر اساس قانون تجارت، توضیح دهیم. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.

اسناد تجاری چیست و کاربرد های آن

امروزه، کاربرد سند تجاری، در جامعه، بسیار رواج یافته و کمتر کسی وجود دارد که از آن ها استفاده نکرده باشد. به همین دلیل، باید، به بررسی اسناد تجاری پرداخت و به انواع آن توجه کرد. دانستن ویژگی و کاربرد انواع سند های تجاری، در استفاده از آن ها، بسیار حائز اهمیت می باشد. لذا، قانون تجارت، به بررسی و پیش بینی قواعد و احکام اسناد تجاری پرداخته است. 

مبنای اولیه ایجاد اسناد تجاری، جلوگیری از خطرات احتمالی ناشی از حمل مقدار زیاد پول نقد، از مکانی به مکان دیگر، سرقت راهزنان و کاهش هزینه حمل و نقل و در نتیجه سود آوری، بوده است. اما به تدریج، فوایدی دیگری، برای این اسناد مطرح گردید. مهم ترین فایده این اسناد را باید، ابزار پرداخت بودن، در معاملات غیر نقدی دانست. علاوه بر این موارد، بر خی از انواع سند های تجاری، به تدریج، به عنوان وسیله‌ای برای کسب اعتبار و تامین مالی نیز به کار رفتند. 

اسناد تجاری، گروهی از اسناد هستند که در انواع معاملات تجاری، استفاده می شوند و دسته ای از آن ها، وسیله‌ای هستند که معاملات غیرنقدی را تسهیل می‌ کنند؛ به عبارتی، در معاملات، جانشین پول نقد شده و پرداختی معاملات غیر نقدی، توسط آن ها صورت می‌ گیرد؛ بنابراین، می توان گفت: مهم ترین ویژگی این دسته از انواع سند های تجاری، کارکرد آن‌ها به عنوان وسیله پرداخت است. بر همین اساس، اسناد تجاری، به دو دسته، اسناد تجاری عام و اسناد تجاری خاص، تقسیم بندی می شوند که در ادامه، به تفصیل، به توضیح هریک خواهیم پرداخت.

حتما بخوانید: مشخصات اسناد تجاری

مصادیق و انواع اسناد تجاری در حقوق تجارت به چه صورت است؟

در قسمت قبل، توضیح دادیم که اسناد تجاری چیست و گفتیم که این مفهوم، در قانون تجارت، به دو صورت اسناد تجاری عام و اسناد تجاری خاص، به کار رفته است. لذا، در این قسمت از مقاله، قصد داریم، درباره دسته بندی اسناد تجاری صحبت کنیم و بگوییم، مصادیق و انواع اسناد تجاری، در حقوق تجارت، به چه صورت می باشد. در ادامه، به توضیح هر یک از دو مفهوم اسناد تجاری در مفهوم عام و اسناد تجاری در مفهوم خاص آن می پردازیم. 

اسناد تجاری در معنای عام:

اسناد تجاری در معنای عام، شامل هر سندی که در مبادلات تجاری، یعنی مبادلات ناشی از اعمال تجاری موضوع مواد 2 تا 5 قانون تجارت مصوب 1311 مورد استفاده قرار گرفته، می باشد. به طور مثال، می‌توان به چک، سفته، برات، اوراق سهام، اوراق قرضه، ضمانت نامه بانکی، بارنامه و سیاهه تجارتی اشاره کرد .

اسناد تجاری در معنای خاص:

منظور از اسناد تجاری به معنای خاص، اسنادی است که معرف کارکرد اصلی خود هستند. به عبارتی دیگر، همانطور که در مباحث پیشین مطرح گردید، اسنادی بوده که جانشین پول نقد در معاملات می گردند و معرف حق دینی حال یا با وعده می باشند. سه سند برات، سفته و چک از مصادیق بارز اسناد تجاری در معنای خاص آن هستند.

بیشتر بخوانید: چک چیست؟ انواع و ارکان آن

ویژگی‌ های اسناد تجاری به معنای خاص از چه قرار است؟

در قسمت قبل، توضیح دادیم که مصادیق و انواع سند های تجاری، در حقوق تجارت چیست و اسناد تجاری، در مفهوم عام و خاص آن را گفتیم. همچنین، اشاره کردیم که اسناد تجاری در معنای خاص آن، شامل انواع چک بانکی، سفته و برات می شود. در این قسمت، قصد داریم، درباره ویژگی اسناد تجاری، در معنای خاص آن، صحبت کنیم و بگوییم که ویژگی‌ های اسناد تجاری، به معنای خاص، از چه قرار است؟

این اسناد، قابل معامله و نقل و انتقال هستند. به عنوان مثال، می توان چک را ظهرنویسی کرد و به فرد دیگری انتقال داد.

این اسناد، سند رسمی نیستند. زیرا، مطابق ماده 1287 قانون مدنی: « اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفتر اسناد رسمی یا در نزد سایر مامورین رسمی، در حدود صلاحیت آن ها و بر طبق مقررات‌ قانونی تنظیم شده باشند، رسمی است . » بنابراین، با توجه به اینکه این اسناد، توسط مقامات مذکور تنظیم نشده‌اند، از دایره اسناد رسمی، خارج می باشند. با این حال، ارائه و طرح دعوا، با استناد به آن ها در محاکم، امکان پذیر می باشد.

این اسناد، معرف تعهدی حال یا مدت دار می باشند. بر همین مبنا، بدهکار، مکلف به پرداخت دین خود، در موعد مقرر است.

این اسناد، معرف مبلغی پول هستند. هر سند تجاری خاص، بسته به وجهی که در آن، درج شده، نشان دهنده مبلغی پول است که دارنده، می تواند، اقدام به وصول آن، از بانک محال علیه نماید.

صدور این اسناد، ویژه تجار نیست، بلکه غیر تجار نیز می توانند، دست به صدور آن‌ ها بزنند.

این اسناد، دارای شرایط شکلی و تشریفات مخصوص به خود می باشند. بدین معنا که تنظیم و صدور آن ها، باید کاملا، مطابق شرایط و تشریفات قانونی مخصوص صورت گیرد و در غیر این صورت، از اعتبار سند تجاری و قابلیت اجرایی آن ها، خارج شده و صرفا یک سند عادی محسوب می شوند. 

این اسناد، مقررات مرور زمان مخصوص به خود را دارند. بدین شرح که چنانچه در موعد مقرر و مندرج در آن ها، اقدام به مطالبه وجه و نقد کردن آن ها نشود، امکان طرح دعوای تجاری، در خصوص آن ها، وجود نداشته و صرفا، اعتبار آن ها، صرفا در حد یک سند عادی خواهد بود و دارنده می تواند، اقدام به طرح دعوای مدنی نماید.

این اسناد، این قابلیت را دارند که دارنده، بر اساس آن ها، درخواست صدور قرار تامین خواسته نماید و بتواند، به میزان وجه مندرج، اقدام به توقیف اموال صادر کننده کند.

این اسناد، ایجاد کننده مسئولیت تضامنی، برای صادر کنندگان، ظهر نویسان و ضامنین خواهند بود. بدین شرح که دارنده، می تواند، علیه هریک از ضامن، ظهر نویس و صادر کننده، اقدام به طرح دعوای مطالبه وجه سند تجاری را نماید.

چنانچه، قصد کسب اطلاعات بیشتر، در خصوص صدور سفته به صورت الکترونیکی را دارید، مطالعه مقاله ای که در قسمت در ادامه بخوانید آمده است، به شما پیشنهاد می گردد.

در ادامه بخوانید: سفته الکترونیکی

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اسناد تجاری و انواع آن در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون اسناد تجاری و انواع آن پاسخ دهند.

سوالات متداول

1- اسناد تجاری در حقوق تجارت به چند دسته تقسیم می شوند؟

اسناد تجاری به دو دسته اسناد تجاری عام و اسناد تجاری خاص تقسیم می گردند که جزئیات مربوط به این موضوع در متن مقاله ارائه شده است.

 

2- اسناد تجاری در معنای عام شامل چه اسنادی است ؟

هر سندی که در مبادلات تجاری یعنی مبادلات ناشی از اعمال تجاری مورد استفاده قرار گیرد مثل چک سفته اوراق قرضه سند تجاری در معنای عام آن می باشد که جزئیات آن در متن مقاله ارائه شده است.

 

3- اسناد تجاری در معنای خاص چه اسنادی هستند؟

اسناد تجاری در معنای خاص اسنادی هستند که قابل معامله و نقل و انتقال بوده و نشان دهنده تعهد دینی حال یا مدت دار هستند نظیر چک سفته و برات که جزئیات آن در متن مقاله ارائه شده است.

منبع : انواع سندهای تجاری