به لحاظ قانونی ، حضور شهود برای عقد ازدواج یا نکاح الزامی بوده و تعداد شهود عقد ازدواج مشخص شده که لازم است حداقل تعداد دو نفر شاهد به محضر معرفی شوند . از جمله شرایط شاهدان عقد نکاح ، آن است که کور یا کر ، صغیر ، سفیه و دیوانه نباشند و به سن بلوغ رسیده باشند . البته ، به لحاظ قانونی ، منعی برای شهادت غیر خویشاوندان وجود ندارد و اینکه تعداد شهود هر یک از زوجین ، می توانند شاهد ازدواج طرف دیگر نیز محسوب شوند .
عقد ازدواج یا نکاح ، سبب ایجاد پیوند زوجیت میان زن و مردی می شود که تا قبل از آن ، با یکدیگر بیگانه بوده اند ؛ اما به محض اینکه عقد نکاح ، به صورت صحیح و قانونی انجام گرفت ، هر کدام از آنها ، موظف هستند که تکالیف ناشی از زوجیت را پذیرفته و با یکدیگر حسن معاشرت داشته باشند . بنابراین ، صرفا پس از خواندن صیغه عقد نکاح ( اعم از دائم و موقت ) است که زن و مرد ، به هم محرم شده و اصطلاحا ، زن و شوهر می شوند .
به منظور صحیح بودن صیغه عقد نکاح و جاری شدن آثار ناشی از زوجیت ، در شرع اسلام و همچنین در قانون مدنی ، شرایطی پیش بینی شده است که از جمله مهم ترین آنها ، می توان به شهادت شاهدان در عقد نکاح اشاره نمود . به عبارت دیگر ، عقد نکاح ، برای صحیح بودن ، نیازمند آن است که افرادی ، شاهد ازدواج باشند تا از اختلافات بعدی پیرامون نفی زوجیت ، جلوگیری شود . اما سوال اینجاست که تعداد شهود عقد ازدواج چه تعداد است و این شهود ، باید چه شرایطی داشته باشند ؟
به همین منظور ، در ادامه این مقاله ، به این سوال پاسخ می دهیم که آیا حضور شهود در عقد ازدواج الزامی است ؟ سپس ، تعداد شاهدان عقد نکاح و شرایط شهود عقد ازدواج را نیز مورد بررسی قرار خواهیم داد .
آیا حضور شهود عقد ازدواج الزامی است
بر اساس قانون حمایت خانواده ، ثبت ازدواج دائم در محضر ، الزامی است و در صورت عدم ثبت آن ، ممکن است مرد ، به مجازات جرم عدم ثبت ازدواج محکوم شود . علاوه بر این ، ثبت عقد ازدواج موقت نیز در برخی شرایط ، مثل باردار شدن زن ، الزامی و اجباری است . هر چند که به لحاظ شرعی ، اگر زن و مردی ، صیغه عقد ازدواج یا نکاح را میان خود ، حتی در منزل ، جاری نموده و آن را در محضر ثبت نکرده باشند نیز ، عقد نکاح واقع شده ، کاملا صحیح و معتبر است .
اما نکته مهمی که در این خصوص وجود دارد ، آن است که در برخی از قوانین مربوطه ، تشریفات خاصی برای ازدواج مقرر شده است . از جمله مهم ترین شرایط صحت عقد نکاح بر اساس قانون مدنی ، می توان به قصد و رضای طرفین عقد و اهلیت داشتن آنها اشاره نمود . به همین دلیل ، این سوال مطرح می شود که آیا حضور شهود عقد ازدواج نیز جزء شرایط صحت عقد ازدواج تلقی می شود ؟ آیا حضور شهود عقد ازدواج الزامی است ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که در قانون مدنی ، علی رغم اینکه یکی از شرایط صحت صیغه طلاق ، معرفی تعدادی شاهد است ، در مورد الزام به حضور شهود در عقد ازدواج ، حکم خاصی وجود ندارد . به لحاظ شرعی نیز ، همانطور که بیان شد ، حضور شهود در عقد ازدواج الزامی نمی باشد و بدون حضور شهود نیز ، زن و مرد می توانند با رعایت سایر شرایط مقرر برای صحت عقد نکاح ؛ از جمله رضایت پدر برای ازدواج دختر باکره ، عقد ازدواج را منعقد نمایند .
با این حال ، به موجب برخی از قوانین و مقررات دیگر ، ثبت عقد ازدواج در محضر ، نیازمند معرفی شاهد ازدواج می باشد ؛ فلذا به لحاظ قانونی ، حضور شهود برای عقد ازدواج یا نکاح ، الزامی است . البته ، بررسی جزییات این موضوع ، نیازمند آن است که تعداد شهود عقد ازدواج و شرایط آنها نیز مورد بررسی قرار گیرند که در ادامه ، در خصوص آن ، توضیح داده می شود .
حتما بخوانید: تشریفات ثبت ازدواج دائم
تعداد شهود عقد ازدواج
در قسمت قبل ، به این سوال پاسخ دادیم که آیا حضور شهود عقد ازدواج، الزامی است یا خیر . همانطور که اشاره شد ، بر اساس برخی از مقررات ، حضور شهود برای عقد نکاح ، به لحاظ قانونی ، الزامی و اجباری دانسته شده است و در حال حاضر که ثبت عقد نکاح دائم در محضر ، الزامی دانسته شده است ، می بایست تعدادی از شاهدان واجد شرایط نیز ، در محضر حاضر شده و شهادت دهند . اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، آن است که تعداد شهود عقد ازدواج ، چند نفر است و اگر زن و مردی بخواهند در محضر ازدواج نمایند ، باید چه تعداد شاهد برای نکاح معرفی کنند ؟
بر اساس ماده 7 نظامنامه ثبت ازدواج و طلاق ، « در صورتی که هویت زوجین ، نزد صاحب دفتر ازدواج و طلاق ، محرز و مشخص نباشد ، بایستی دو نفر از اشخاص معروف و معتمد ، حضورا ، هویت زن و مرد را تصدیق نموده و مراتب این موضوع ، در دفتر ، قید و به امضای معرفین برسد » . بر این اساس ، می توان گفت که تعداد شهود معرفی شده برای عقد ازدواج ، دو نفر هستند که در ادامه ، شرایط شاهدان نکاح را مورد بررسی قرار می دهیم .
البته ، علاوه بر معرفی تعداد شهود مذکور ، رضایت پدر برای ازدواج دختر نیز الزامی است . به عبارت دیگر ، علاوه بر امضای شهود ازدواج ، جاری کنندگان صیغه ازدواج در محضر نیز باید ذیل سند ازدواج را امضا کنند و در صورتی هم که زوجه ، دوشیزه باشد ، پدر ایشان می بایست رضایت خود برای ازدواج دختر را به صورت حضوری در محضر اعلام نموده و یا اینکه به دختر خود ، وکالت در ازدواج داده باشد .
بیشتر بخوانید: شرایط صحت عقد نکاح
شرایط شهود عقد ازدواج
همانطور که گفته شد ، بر اساس نظامنامه ثبت ازدواج ، تعداد شاهدان عقد ازدواج ، حداقل دو نفر هستند که باید به محل دفترخانه ازدواج و طلاق مراجعه نموده و هویت زوجین را تصدیق یا تایید کنند تا در آینده ، در خصوص ازدواج آنها ، شک و شبهه ای ایجاد نشود ؛ البته در حال حاضر ، ثبت الکترونیکی ازدواج ، الزامی شده است . اما ممکن است این سوال مطرح شود که شرایط شهود عقد ازدواج چیست و به عبارت دیگر ، چه اشخاصی نمی توانند شاهد عقد ازدواج میان زن و مرد باشند ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که یکی از مهم ترین دلایل الزام قانونی جهت معرفی تعداد شهود عقد نکاح ، آن است که شاهدی برای ازدواج زن و مرد وجود داشته باشد تا ضمن تایید هویت زن و مردی که قصد ازدواج دارند ، از اختلافات احتمالی در خصوص انکار رابطه زوجیت در آینده ، احتراز شود . به همین دلیل ، یکی از مهم ترین شرایط شهادت شهود ازدواج ، آن است که کور یا کر نباشند تا بتوانند زوجین را شناسایی نموده و بر وقوع عقد نکاح ایشان ، شهادت دهند .
علاوه بر این ، یکی دیگر از شرایط شهود عقد ازدواج ، آن است که شهود معرفی شده ، محجور نباشند . اشخاص محجور ، به کسانی گفته می شود که به سن بلوغ نرسیده اند ، یا سفیه و دیوانه هستند . بنابراین ، شاهد عقد ازدواج ، باید لااقل 18 سال سن داشته و عاقل باشد ؛ به این منظور ، لازم است که شهود عقد ازدواج ، با در دست داشتن شناسنامه ، برای شهادت در محضر ، حاضر شوند و ذیل سند ازدواج را امضا کنند .
معمولا تعداد شاهدان عقد ازدواج ، از بزرگان و معتمدان خانواده و فامیل ، همچون پدربزرگ ، عمو ، دایی و ... انتخاب می شوند ؛ اما در هر حال ، وجود رابطه قرابت یا خویشاوندی میان شهود ازدواج ، با زن و مرد ، جزء شرایط شهود عقد نکاح نمی باشد و به همین دلیل ، از میان دوستان ، سایر بستگان و یا آشنایان نیز ، می توان شهودی را انتخاب و به محضر ، معرفی نمود . لازم به ذکر است که به لحاظ قانونی ، منعی برای معرفی شهود یکی از زوجین برای دیگری ، وجود ندارد و به عبارت دیگر ، تعداد شاهدان معرفی شده هر یک از زوجین ، می توانند شاهد طرف مقابل نیز باشند .
در ادامه بخوانید: مدارک لازم برای ثبت ازدواج دائم و موقت
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص تعداد شهود عقد ازدواج در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تعداد شهود عقد ازدواج پاسخ دهند .
سوالات متداول
1- آیا حضور شهود برای عقد ازدواج الزامی است ؟
هر چند به لحاظ شرعی صحت صیغه عقد ازدواج منوط به معرفی و حضور شاهد نمی باشد اما به لحاظ قانونی می بایست حین عقد ازدواج به محضر شاهد معرفی نمود که جزییات بیشتر در این خصوص ضمن مقاله ارائه شده است .
2- تعداد شهود برای عقد ازدواج چقدر است ؟
بر اساس نظامنامه دفتر ثبت ازدواج و طلاق تعداد شهود عقد ازدواج حداقل دو نفر هستند که هر یک از آنها می تواند در عین حال شاهد طرف دیگر هم باشد که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید متن مقاله را مطالعه نمایید .
3- شاهدان عقد نکاح باید چه شرایطی داشته باشند ؟
شاهدان معرفی شده باید بالغ و عاقل بوده و کر یا کور نباشند که البته ممانعتی برای شهادت اشخاصی غیر از بستگان زوجین وجود نداشته و می توان شاهد را از میان اشخاص غریبه نیز انتخاب نمود که شرح آن در متن مقاله قید شده است .
منبع : تعداد شهود عقد ازدواج
