حقوق کار، در بر دارنده موضوعات حقوقی مربوط به روابط بین کارگر و کارفرما و قواعد مربوط به انجام کار برای دیگری است. مشخصات رابطه کار در حقوق کار، این است که شخصی، در برابر مزد، برای کارفرما، کار کند. مقررات مدون حقوق کار، تحت عنوان قانون کار، ناظر بر روابط بین کارگر و کارفرما می باشد. حمایت از کارگران و ایجاد نظم در روابط کارگری و کارفرمایی، مهم ترین هدف حقوق کار است.
بر عکس سایر رشته های حقوقی، همچون حقوق مدنی و یا حقوق کیفری که از ابتدا با نام مشخص و تعاریف خاص خود ایجاد شدند، حقوق کار، در مسیر تحولات صنعتی و تحت عناوین و تعاریف متفاوتی، همچون حقوق صنعتی، حقوق کارگر، حقوق اجتماعی شکل گرفت. هر یک از قوانینی که پیرامون حقوق کار تدوین شدند، تعاریف و اصطلاحات خاص خود را داشتند.
با این حال، امروزه، حقوق کار، به طور مستقل و مدون، ایجاد شده و در برخی حیطه های تخصصی، صرفا باید به قواعد قانون کار مراجعه نمود و طبق تشریفات و پیش بینی های قانون کار عمل کرد. اما، در بسیاری از موارد، شناسایی دقیق حوزه های مرتبط با حقوق کار، برای افراد، دشوار است و دقیقا نمی دانند در چه مواردی، باید به قواعد حقوق و قانون کار رجوع کنند.
از این رو، در این مقاله، به بررسی این موضوع می پردازیم که تعریف حقوق کار چیست؟ نوع رابطه کار در حقوق کار چگونه است؟ و سپس، در خصوص مقرارت، موضوعات، مشخصات و اهداف حقوق کار، توضیح خواهیم داد. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.
حقوق کار چیست
در پاسخ به این پرسش که تعریف حقوق کار چیست و موضوع و مشخصات آن چه می باشند؟ باید گفت: حقوق کار در واقع، شاخه ای از علم حقوق بوده و در بردارنده موضوعاتی، در خصوص روابط بین کارگر و کارفرما، انجام کار برای دیگری و مسائل بین آنان می باشد. در راستای اجرایی شدن حقوق کار، قانون کار، تنظیم و تصویب گردیده و چنانچه، کارگر و کارفرما، درخصوص مسائل مربوط به این حیطه، با یکدیگر، دچار چالش شوند، باید به قواعد این قانون، مراجعه نمایند.
همانطور که در بالا اشاره کردیم، موضوع حقوق کار، مسائل و روابط بین کارگر و کارفرما است و در واقع، هدفی که حقوق کار، با وضع قانون کار، دنبال می کند، این است که بیش از پیش، در حیطه روابط بین کارگر و کارفرما یا انجام کار برای دیگری، نظم و تعادل ایجاد شود و از حقوق کارگران، در برابر کارفرمایان، دفاع گردد. در راستای این هدف، در این قانون، در خصوص کوچک ترین مسائل بین کارگر و کارفرما، نظیر تعطیلات کارگران در قانون کار، ساعات کار، بیمه و سایر موارد، توضیح داده شده و مرجع صالح، جهت دعاوی بین این دو قشر، پیش بینی گردیده است.
پس از توضیح در این باره که تعریف حقوق کار چیست و بر چه موضوعی متمرکز است، در ادامه، به بررسی مشخصات نوع رابطه کار در حقوق کار و مقررات و اهداف این حقوق، خواهیم پرداخت.
حتما بخوانید: قانون کار جمهوری اسلامی ایران
نوع رابطه کار در حقوق کار
در قسمت قبل، به این پرسش پاسخ دادیم که تعریف حقوق کار چیست و به طور اجمالی، موضوع و اهداف حقوق کار را توضیح دادیم. پس از پاسخ به این پرسش که تعریف حقوق کار چیست؟ در این قسمت، قصد داریم، نوع رابطه کار در حقوق کار را مورد بررسی قرار داده و ویژگی های آن را ذکر کنیم.
همانطور که گفتیم، حقوق کار، در راستای نظم و ترتیب بخشیدن به امور مربوط به کارگر و کارفرما، تنظیم شده است. در راستای پاسخ به این پرسش که نوع رابطه کار در حقوق کار چیست؟ می توان گفت: حقوق کار، حاکم بر روابط بین کارفرمایانی است که دیگران را به کاری گماشته اند و کارگرانی که برای آن ها کار می کنند. در واقع، نوع رابطه کار در حقوق کار، خویش فرما یا کارمند دولت بودن نیست و اساس آن، انجام کار برای شخص دیگر یا به کار گماردن شخصی برای انجام کارهای مورد نظر می باشد.
شایان ذکر است، امروزه رابطه کار، تنها شامل نوعی رابطه فردی میان کارگر و کارفرما نیست و محدود به واحدهای کوچک کارگاهی نمی باشد؛ لذا با توسعه صنعت و ایجاد شدن واحدهای بزرگ کارگاهی، روابط میان کارگر و کارفرما، از حالت کوچک، خارج شده و نوعی رابطه جمعی کار را شکل داده است.
بیشتر بخوانید: منابع داخلی و خارجی حقوق کار
مقررات حقوق کار
در قسمت های قبل، گفتیم که تعریف حقوق کار چیست و مشخصات نوع رابطه کار در حقوق کار چگونه می باشد. همچنین، اشاره کردیم که در راستای اجرایی کردن محتوای حقوق کار، قانون کار، وضع شده است. در این قسمت، قصد داریم، در خصوص مقررات حقوق کار صحبت کنیم و توضیح دهیم، هدف قانون گذار، از ایجاد این مقررات چه می باشد.
به دلیل اینکه نفس رابطه کار میان کارگر و کارفرما، نوعی رابطه ناعادلانه است که به منافع کارگران لطمه وارد می سازد، لازم است تا دولت، در این رابطه دخالت نموده و به نوعی، حقوق کار عادلانه را تنظیم و تدوین نماید که دارای جنبه حمایت از کارگران باشد. مقرارات حقوق کار، در بردارنده موضوعات زیر است که عبارتند از:
مقررات عمومی:
در این مقررات، راجع به عمومیات، نظیر مفهوم کارگر، مفهوم کارفرما و افراد مشمول قانون کار، تعیین تکلیف شده است.
مدت کار:
آن بخش از مقررات حقوق کار که در خصوص ساعات مجاز کار کارگران و اضافه کاری های آن ها، تعیین تکلیف کرده است را شامل می شود.
تعطیلات و مرخصی ها:
در این بخش از مقررات قانون کار، انواع مرخصی کارگران، نظیر مرخصی ساعتی، استعلاجی ، استحقاقی و سایر موارد، مشخص شده است.
شرایط کار زنان و کودکان:
در این بخش از مقررات حقوق کار، ممنوعیت های سنی، ساعات کاری برای زنان و کودکان زیر 18 سال، وضعیت ساعات شیردهی مادران شاغل، مرخصی بارداری در قانون کار و سایر مواردی از این دست، تعیین تکلیف شده است.
مزد و حقوق:
این بخش از مقررات حقوق کار، در خصوص مزد و حقوق روزانه یک کارگر، وضعیت سنوات و عیدی او، وضعیت حقوق کارگران نوبتی و سایر موارد این حوزه، توضیح داده است.
قرارداد کار:
در این قسمت از قوانین حقوق کار، تعریف قرارداد کار، نحوه فسخ آن، موارد مجاز و غیر مجاز قابل درج در قرارداد و سایر موارد مرتبط، مطرح و پیش بینی شده است.
بازرسی کار:
در این قسمت از مقررات حقوق کار، شرایط بازرسی محیط های کار و نحوه انتخاب بازرسان کار، تعیین شده است.
شورای عالی کار:
در این قسمت از مقررات حقوق کار، تعریف شورای عالی کار، وضعیت تعیین اعضای آن، نحوه عضویت در آن و سایر مواردی از این دست، پیش بینی و ذکر شده است.
پس از بررسی موضوع مقررات حقوق کار، در ادامه، به بررسی اهداف حقوق کار خواهیم پرداخت.
بیشتر بخوانید: سازمان بین المللی کار
اهداف حقوق کار
در قسمت های قبل، حقوق کار را تعریف کردیم و گفتیم که موضوع مقررات قانون کار چیست. همچنین، گفتیم که نوع رابطه کار در حقوق و مقررات کار، چگونه است. پس از توضیح در خصوص این موارد و بررسی مفهوم کارگر در قانون کار، در این قسمت، قصد داریم، در خصوص اهداف حقوق کار صحبت کنیم و بگوییم هدف از تدوین حقوق کار و وضع مقررات آن، چه می باشد. اهداف حقوق کار، عبارتند از:
ایجاد نظم در روابط کارگر و کار فرما
ایجاد امنیت شغلی، برای کارگران
برقراری عدالت، میان کارگر و کارفرما و از بین بردن اختلاف فاحش طبقاتی
بهبود شرایط کار
با توجه به مواردی که ذکر شد، می توان به تعریف دقیقی از حقوق کار، بر اساس قانون کار، دست یافت که بر اساس آن، " حقوق کار، عبارت از مجموعه قواعد، قوانین و موازین آمرانه ای که به منظور حمایت از طبقه کارگر و با هدف استقرار نظم، امنیت شغلی و عدالت اجتماعی تدوین شده است. حقوق کار، بر روابط فردی و جمعی کارگران و کارفرمایان حاکم بوده و به بیان تدابیر و سیاست هایی می پردازد که دولت با بکارگیری آن ها ، امور و مسائل مادی و معنوی کارگران را تضمین می کند » .
در ادامه بخوانید: آمره بودن حقوق کار
برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اینکه حقوق کار چیست عضو کانال تلگرامی موضوعات حقوقی شده و یا صفحه اینستاگرامی مشاوره حقوقی دینا را دنبال کنید.
سوالات متداول
1- موضوع حقوق کار چیست ؟
موضوع حقوق کار قواعد و موازینی است که برای نظم بخشی به روابط کار و در حمایت از کارگران وضع شده است که جزئیات آن در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته اند.
2- اهداف حقوق کار کدامند ؟
از جمله مهم ترین اهدافی که قوانین کار در خصوص آن ها ایجاد شده است می توان به وجود نظم امنیت و عدالت اجتماعی اشاره کرد که در این مطلب به بررسی جزئیات این اهداف پرداخته شده است.
3- موضوع مقررات حقوق کار چه مواردی می باشد؟
موضوع مقررات حقوق کار در خصوص مواردی مانند مرخصی کارگران شورای عالی کار ساعات کاری و قرارداد کارگران و سایر مواردی است که جزئیات آن در متن مقاله ارائه شده است.
منبع : حقوق کار
