رژیم غذایی سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) معمولا شامل مصرف غذاهای کم FODMAP مانند سیب زمینی، جو دوسر یا هویج و غذاهایی با فیبر نامحلول کم است. در رژیم غذایی سندرم روده تحریک پذیر هیدراتاسیون مناسب نیز مهم است. همچنین برخی از غذاها وجود دارند که در صورت ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر باید از مصرف آنها اجتناب کرد. در این مقاله با ما همراه باشید تا بیشتر با رژیم غذایی مناسب برای بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر آشنا شوید.
آشنایی با سندرم روده تحریک پذیر
سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) یک بیماری مزمن شایع است که روده بزرگ (کولون) را تحت تاثیر قرار می دهد. این سندرم یک اختلال عملکردی دستگاه گوارش است که می تواند با علائم زیر همراه باشد:
درد یا گرفتگی شکم
نفخ و گاز
اسهال، یبوست یا هر دو
نیاز فوری به اجابت مزاج
احساس تخلیه ناقص
علت دقیق سندرم روده تحریک پذیر ناشناخته است، اما عوامل متعددی از جمله ژنتیک، استرس و عفونت ها میتوانند در ایجاد آن موثر باشند. وجود مخاط در مدفوع از رایج ترین علائم این بیماری می باشد. علائم سندرم روده تحریک پذیر را اغلب می توان با ترکیبی از درمان های خانگی و تغییرات سبک زندگی، داروها و درمان های سلامت روان کنترل کرد.
سندرم روده تحریک پذیر اگر به خوبی مدیریت شود بیماری خطرناکی نیست و با عوارض جانبی زیادی همراه نخواهد بود. یبوست و اسهال مزمن (طولانی مدت) در اثر سندروم روده تحریک پذیر می تواند منجر به ایجاد هموروئید یا بواسیر شود.
رژیم غذایی فودمپ پایین برای سندرم روده تحریک پذیر
فودمپ ها (الیگوساکاریدهای قابل تخمیر، دی‌ساکارید ها، مونوساکاریدها و پلی ال ها) کربوهیدرات های زنجیره کوتاهی هستند که در بسیاری از غذاها یافت می شوند. این دسته از کربوهیدرات ها منجر به تخمیر و افزایش حجم مایع و گاز در روده کوچک و بزرگ می شوند.
مصرف بیش از حد فودمپ‌ها می تواند منجر به نفخ، باد شکم و درد شکم شود. با توجه به اینکه این موارد از علائم بارز سندرم روده تحریک پذیر هستند باید از مصرف غذاهای سرشار از فودمپ اجتناب کرد تا به پیشگیری یا کاهش علائم سندرم روده تحریک پذیر کمک کرد. رعایت این رژیم غذایی می تواند چالش برانگیز باشد، زیرا بسیاری از غذاها حاوی FODMAP ها هستند. پنج نوع FODMAP وجود دارد که در صورت ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر باید از آنها اجتناب کنید:
فروکتان ها (موجود در گندم، پیاز، سیر، جو و کلم)
فروکتوز (موجود در میوه ها، عسل و شربت ذرت)
گالاکتوالیگوساکارید (موجود در حبوبات و لوبیا)
لاکتوز (موجود در شیر و سایر لبنیات)
پلی‌ال‌ها (موجود در میوه های هسته دار، سیب زمینی شیرین، سیب و کرفس)
همانطور که ذکر شد رعایت این رژیم می تواند دشوار باشد زیرا اغلب مواد غذایی حاوی FODMAP هستند، اما می توانید در این رژیم غذایی تخم مرغ، گوشت، تمپه، توفو، برخی غلات مانند برنج، جو دوسر و کینوا، جایگزین های شیر غیر لبنی مانند شیر بادام، برخی پنیرها (بری، کممبر، چدار و فتا)، برخی میوه‌ها (انگور، پرتقال، توت فرنگی، بلوبری و آناناس)، برخی سبزیجات (بادمجان، سیب زمینی، گوجه فرنگی، خیار و کدو سبز) و برخی انواع آجیل مانند ماکادمیا، بادام زمینی، تخمه کدو و گردو را مصرف کنید.
رژیم غذایی بدون گلوتن برای سندرم روده تحریک پذیر
اگر رژیم غذایی کم FODMAP به تسکین علائم سندرم روده تحریک پذیر کمک نکند، ممکن است رژیم غذایی بدون گلوتن توصیه شود. گلوتن پروتئینی است که در غذاهای حاوی غلات مانند گندم، چاودار و جو وجود دارد. بسیاری از افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر با حذف گلوتن از رژیم غذایی، بهبود علائم ناشی از این بیماری را تجربه می کنند. بسیاری از غذاها به طور طبیعی حاوی گلوتن نیستند، اما همیشه در هنگام خرید باید به دنبال برچسب بدون گلوتن روی بسته های غذایی آماده یا فرآوری شده باشید زیرا برخی از مواد غذایی در طول فرآیند تولید در معرض گلوتن قرار می گیرند. مصرف غذاهای زیر معمولا برای افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر بی خطر است:
غلات بدون گلوتن مانند کینوا یا برنج
میوه
سبزیجات
گوشت و مرغ تازه
ماهی و غذاهای دریایی (مگر اینکه سوخاری یا فرآوری شده باشند)
اغلب محصولات لبنی بدون مواد افزودنی
لوبیا و حبوبات
آجیل و دانه ها
تشخیص مواد غذایی که حاوی گلوتن هستند می تواند دشوار باشد زیرا در اغلب موارد گلوتن در غذاهایی وجود دارد که انتظارش را ندارید. اگر قصد دارید یک رژیم غذایی بدون گلوتن را دنبال کنید باید از مصرف غذاهای زیر اجتناب کنید:
غذاهای تهیه شده با گندم، چاودار، جو یا جو دوسر
گوشت‌های فرآوری شده
محصولات لبنی تهیه شده با افزودنی ها، از جمله انواع مختلف ماست یا بستنی
پنیرهای فرآوری شده
سوپ های فرآوری شده مانند سوپ کنسرو شده
انواع خاصی از الکل تهیه شده از غلات، مانند آبجو، جین و ویسکی
بسیاری مواد غذایی دیگر وجود دارند که ممکن است حاوی گلوتن باشند به همین دلیل پیش از شروع این رژیم غذایی بهتر است با یک متخصص تغذیه مشورت کنید. اگر علائم سندرم روده تحریک پذیر با رژیم غذایی کم FODMAP یا بدون گلوتن به طور کامل برطرف نشوند، پزشک ممکن است بررسی کند که آیا آلرژی غذایی خاص یا عدم تحمل غذایی دارید یا خیر. در صورت وجود آلرژی یا عدم تحمل غذایی پزشک رژیم غذایی مناسب آن را تنظیم می کند.
رژیم غذایی برای سندرم روده تحریک پذیر با یبوست
سندرم روده تحریک پذیراگر سندرم روده تحریک پذیر همراه با یبوست باشد باید مصرف فیبر در رژیم غذایی را افزایش دهید. افزایش فیبر در رژیم غذایی باید به تدریج انجام شود تا بدن به آن عادت کند. به طور کلی، فیبر محلول توسط افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر بهتر از فیبر نامحلول تحمل می شود. همچنین باید غذاهایی بخورید که حاوی چربی های سالم تر باشند، زیرا غذاهایی که چربی اشباع و قند بالایی دارند، باعث یبوست می شوند. غذاهایی که برای افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر با یبوست مفید هستند عبارتند از:
نان و غلات سبوس دار
سبوس جو دوسر
میوه‌ها (به ویژه سیب، گلابی، کیوی و انجیر)
سبزیجات (به ویژه سبزیجات برگ سبز، سیب زمینی شیرین و کلم بروکسل)
لوبیا، نخود فرنگی و عدس
میوه های خشک
آب آلو
شیر بدون چربی
ماست و کفیر
مرغ بدون پوست
ماهی (به ویژه ماهی های چرب مانند ماهی سالمون و تن)
همچنین اگر به سندرم روده تحریک پذیر با یبوست مبتلا هستید باید از مصرف نان سفید، پاستا، فست فود، غذاهای سرخ شده، برنج سفید، خامه و لبنیات پرچرب (از جمله بستنی)، الکل (به خصوص آبجو)، گوشت قرمز و شکلات اجتناب کنید.
رژیم غذایی برای سندرم روده تحریک پذیر با اسهال
اگر علائم سندرم روده تحریک پذیر همراه با اسهال باشد، بهتر است یک رژیم غذایی ملایم داشته باشید و از مصرف غذاهای چرب اجتناب کنید، زیرا می توانند انقباضات روده را تسریع کنند و باعث گرفتگی و آبکی شدن مدفوع شوند. اگر سندرم روده تحریک پذیر همراه با اسهال است مواد غذایی زیر را در رژیم غذایی قرار دهید:
نان سفید، پاستا و کراکر
غلات کامل (مگر اینکه به گلوتن حساسیت داشته باشید)
برنج سفید
بلغور جو دوسر
مرغ بدون پوست
گوشت بدون چربی
ماهی بدون چربی
تخم مرغ
سیب زمینی آب پز
لوبیا، نخود فرنگی و حبوبات
شیر برنج، شیر بادام یا شیر نارگیل
جمع بندی
رعایت رژیم غذایی مناسب نقش مهمی در کنترل و کاهش علائم سندرم روده تحریک پذیر دارد. هرچند این بیماری درمان قطعی ندارد، اما با شناسایی غذاهای محرک، استفاده از رژیم کم FODMAP یا در برخی موارد رژیم بدون گلوتن، و توجه به نیازهای خاص بدن در صورت وجود یبوست یا اسهال، می توان علائم این بیماری را تا حد زیادی مدیریت کرد. توصیه می شود برای تنظیم یک برنامه غذایی دقیق، با یک متخصص تغذیه مشورت کنید تا بهترین نتیجه را دریافت کنید.
